Basic HTML Version
SSCB’nin lokomotif
ülkesi olan Rus-
ya’n›n, birlik içeri-
sinde futbolun yap›-
land›r›ld›ğ› dönem-
de her cumhuriyet-
ten bir tak›m üzeri-
ne yoğunlaşma po-
litikas›ndan bu an-
lamda pek etkilenmemişti. Moskova’n›n ülkenin geri ka-
lan›ndaki şehirlerle k›yaslanamayacak kadar büyük ol-
mas›n›n da etkisiyle, başkentte özellikle Spartak, CSKA
ve Dinamo Moskova tak›mlar› hep Sovyet Ligi’nde başa
güreşen ekipler oldu.
Yine de bu üç kulüp içerisinde devletin aç›kça arkas›n-
da durduğu kulüpler, orduya bağl› CSKA ve polis teşki-
lat›na bağl› Dinamo’ydu. Hâliyle SSCB sonras›nda yeni
Rusya’da bu kulüpler başlang›çta bir bocalama evresin-
den geçti ve bu da o dönemde en çok Spartak’›n işine
yarad›. Öyle ki Spartak, Rusya Ligi’nin ilk 10 sezonun-
da tam dokuz şampiyonluk elde etti. Bu dönemde CSKA
ve Dinamo ise s›f›r çekmekle yetindi. Hatta CSKA daha
sonradan toparlan›p şampiyonluklar kazand›ysa da Di-
namo henüz böyle bir başar›ya ulaşabilmiş değil.
SSCB sonras› Rus futbolundaki en büyük s›çramay› ger-
çekleştiren ekipse, Moskova d›ş›ndan birisi, St. Peters-
burg ekibi Zenit oldu. SSCB döneminde sadece bir kez
Sovyet Ligi’ni kazanma başar›s›n› gösteren Zenit, Rusya
Ligi’ne de iyi bir giriş yapamam›ş ve henüz ilk sezonun-
da küme düşmüştü. Üç y›ll›k bir aran›n ard›ndan en üst
seviyeye geri dönen St. Petersburg ekibi, 2005 sonlar›n-
da Gazprom firmas› taraf›ndan sat›n al›nmas›n›n ard›n-
dansa adeta uçuşa geçti. Gazprom idaresinde geçen se-
kiz sezonda üç kez ligi şampiyon olarak tamamlayan
Zenit, iki kez de ikincilik elde etti ve ülkede bu periyo-
dun CSKA ile birlikte en
başar›l› tak›m› oldu. Sov-
yet döneminde ülkenin
futbol haritas›nda yer al-
mayan St. Petersburg da
böylece tekrardan bu ha-
ritada yerini ald›. Bir ba-
k›ma Zenit, Rus futbolun-
da yazl›k saray› yeniden
inşa etti.
Üstelik Zenit’in başar›s›
ülke sath›yla da s›n›rl›
kalmad›. 2008 y›l›nda
UEFA Kupas›’n› havaya
kald›rmay› başaran mavi-
beyazl›lar, bu alanda da
SSCB sonras› dönemde
(2005’te bu kupay› kaza-
nan) CSKA ile birlikte en
başar›l› tak›m oldu. Zenit
ayn› y›l ayr›ca Süper Ku-
pa’y› kazanan ilk Rus ku-
lübü olmay› da başard›.
oğu Bloğu’nun 1990’lar›n baş›nda çökmesi, sa-
dece siyaset ve ekonomi alanlar›nda değil, fut-
bolda da birçok dengenin değişmesine yol açt›.
Aradan yaklaş›k çeyrek as›r geçti ve geriye dönü-
lüp bak›ld›ğ›nda, eski Doğu Bloğu ülkelerinde,
önceki dönemde futbolun neredeyse tek hâkimi
konumundaki birçok tak›m›n art›k eski güçlerin-
den uzak olduğu, öte yandan o y›llarda pek esa-
misi okunmayan baz› kulüplerinse bir anda güç-
lenerek şampiyonluklar kazanmaya başlad›ğ›
hatta zaman zaman Avrupa’da bile ses getirdiği
görülmekte.
Böylesine bir değişikliğin temelindeyse iki ana se-
bep var. Birincisi, sosyalizm zaman›nda spordaki
yap›lanman›n da tamamen devlet eliyle inşâ edil-
mesi ve baz› kulüplerin proje kulüpleri olarak
özellikle ön plana ç›kar›lmas›yd›. Hâliyle Doğu
Bloğu’nun dağ›lmas›yla birlikte bu kulüplerin ar-
kas›nda da eskisi gibi bir devlet desteği kalmad›.
‹kinci sebepse, sosyalizm sonras›nda bir gecede
zengin olan birtak›m karanl›k oligarklar›n futbola
yat›r›m yapmaya başlamas›yd›. Böylelikle o ana
kadar neredeyse hiçbir maddi gücü olmayan bir-
çok kulüp, bir anda ak›l almaz paralar harcayarak
rüyalar›nda bile göremeyecekleri oyunculara sa-
hip oldu ve şampiyonluklar elde etti.
Günümüzde Almanya’dan Ermenistan’a kadar
birçok yerde bu değişimin izlerini görmek müm-
kün… Bir yanda geçmişini mumla aramaya baş-
layan, diğer yanda da yeni yeni palazlanmakta
olan kulüpler… ‹sterseniz gelin, söz konusu deği-
şimi ülke ülke incelemeye başlayal›m.
Doğu Avrupa’da son çeyrek as›rda futbolda da dengeler bir hayli değişti. Bir yanda Shakhtar
ve Zenit gibi yükselen y›ld›zlar›n başar› öyküleri yaz›l›rken diğer yandaysa Dinamo Berlin ve
Ararat Erivan gibi unutulmaya yüz tutmuş tak›mlar›n trajedileri sahneleniyor.
Doğu Avrupa’da futbolun değişen çehresi
D
Onur Erdem
102
TamSaha
TamSaha
103
Sovyetler Birliği döneminde sadece Ukrayna Sosyalist
Cumhuriyeti’nin değil, tüm SSCB’nin en önemli futbol
kulübünün Dinamo Kiev olduğunu iddia etmek yanl›ş ol-
mayacakt›r. Özellikle 1970’lerde ve 1980’lerde Avru-
pa’n›n bile en iyi tak›mlar›ndan birine dönüşen Dinamo
Kiev, iki kez (1975, 1986) Kupa Galipleri Kupas›’n›, bir
kez de Süper Kupa’y› müzesine götürmüş, Sovyet Li-
gi’nde 13 defa şampiyonluğa ulaşm›ş ve Sovyet Kupas›’n›
da dokuz kere kazanma başar›s›n› göstermişti. Dinamo
hâricinde Sovyet Ligi’nde mutlu sona ulaşan Ukrayna ta-
k›mlar›ysa Dnipro ile Zorya Luhansk’t› ve bunlardan ilki-
nin iki, ikincisininse bir şampiyonluğu bulunuyordu.
Shakhtar Donetsk ise o y›llarda ülke içerisinde önemli bir
güç değildi. Sadece üç kez lig ikinciliği, dört kez de kupa
şampiyonluğu yaşam›şlard›. Zaten birinci ligde bile dü-
zenli olarak mücadele edememişler, iki defa düşüp yeni-
den ç›kmak durumunda kalm›şlard›.
SSCB’nin dağ›lmas› ve Ukrayna’n›n ayr› bir devlet olma-
s›, hâliyle bir de ayr› Ukrayna Ligi kurulmas› sonras›nda
da ilk y›llarda ülke futbolundaki güç dengelerinde önem-
li bir değişiklik olmad›. Sadece
ligin ilk sezonunda Tavriya Sim-
feropol sürpriz bir şampiyonluk
kazanm›ş ve sonras›nda Dina-
mo Kiev dokuz sezon boyunca
ligde şampiyonluklara ambargo
koymuştu. Bu gidişat›n değişme-
sindeki en önemli k›r›lma nokta-
s›ysa, 1996 y›l›nda ülkenin en
zengin isimlerinden biri olan Rinat Ahmetov’un Shakh-
tar’›n başkanl›ğ›na gelmesiydi.
Ahmetov yönetiminde maddi aç›dan bir anda güçlenen
Shakhtar, yavaş yavaş Dinamo Kiev hegemonyas›na da
kafa tutmaya başl›yordu. Öncelikle beş sezon boyunca li-
gi Dinamo’nun ard›ndan ikinci s›rada tamamlayan Do-
netsk ekibi, nihayet 2001-2002 sezonunda güçlü rakibi-
nin şampiyonluk serisini bozmay› başar›yor ve ligin zir-
vesini ele geçiriyordu.
Bu şampiyonluk sonras›nda Dinamo Kiev iki sezonluğu-
na yeniden ipleri eline ald›ysa da ard›ndan 2004 y›l›nda
Ukrayna / Shakhtar ‹htilâli
Rusya / Yazl›k saray›n yeniden inşas›
teknik direktörlü-
ğe Mircea Luces-
cu’nun getirilme-
siyle
birlikte
Shakhtar’›n çeh-
resi iyice değişe-
cekti. Lucescu
yönetimindeki 10
sezonda, beşi son
beş y›lda olmak üzere sekiz şampiyonluk
kazanan Shakhtar, adeta Ukrayna futbo-
lunda bir ihtilâli gerçekleştirmiş ve Dina-
mo Kiev’i ikinci plana atmay› başarm›şt›.
Üstelik Shakhtar’›n başar›lar› ligle de s›-
n›rl› kalmad›. Avrupa’da da hemen he-
men yer y›l önemli işlere imza atan Lu-
cescu’nun öğrencilerinin bu alanda zir-
veye ç›kt›ğ› noktaysa 2008-2009 sezo-
nunda UEFA Kupas›’n› kazanmak oldu.
Bu başar›daki belki de en kritik döne-
meçse, Shakhtar’›n yar› finalde Dinamo
Kiev’i elemesiydi. Bu, adeta Ukrayna fut-
bolunda hâkimiyetin art›k Kiev’den Do-
netsk’e geçmekte olduğunun da bir işare-
tiydi. Daha sonra finalde de Werder Bre-
men’i deviren Shakhtar, halen Ukray-
na’n›n bağ›ms›zl›ğ›ndan sonra Avrupa’da
kupa kazanan tek Ukrayna tak›m› olma
özelliğini sürdürüyor.
Her ne kadar ligdeki şampiyonluk say›la-
r›nda Dinamo Kiev’in Shakhtar’a karş›
hâlâ 13-9’luk bir üstünlüğü bulunuyorsa
da bu noktaya 9-0’l›k bir durumdan ge-
linmiş olmas› bile Ukrayna’da son y›llar-
da işlerin nas›l Shakhtar lehine döndüğü-
nün bir başka kan›t›. K›sacas› Doğu Blo-
ğu dağ›lmadan önce sadece Dinamo Ki-
ev’in etraf›nda şekillenmiş olan Ukrayna
futbolu, art›k Kiev-Donetsk ekseninde iki
kutuplu bir yap›ya evrilmiş durumda…
Rusya’da Moskova’n›n hâkimiyetini k›ran Zenit art›k 1 numara...