Süper Lig kulüpleri, geçtiğimiz sezonda 184 yabancı oyuncu kullandı. 184 oyuncudan sadece 48'i, 27 ile 34 maç arasında forma giyme şansı buldu. Bu da genel toplam içinde yüzde 26'lık bir oranı yansıtıyor. Kulüplerin sadece 6'şar lejyoner oyuncu oynatabileceğini düşünüp her hafta 108 yabancının sahada olabileceğini göz önünde tuttuğumuzda ise 27 maçın üzerinde forma giyen yabancıların oranı yüzde 44'e yükseliyor.
Yazan: Dr. Cem Çetin - Kocaeli Üniversitesi, Beden Eğitim ve Spor Yüksekokulu
Yazıyı E-Dergi formatında okumak için tıklayınız...
Spor Toto Süper Lig'de yabancı futbolcu sayısı her zaman için tartışılan bir konu. Bazıları "Sınır kalksın" derken, bazıları da belli bir sayıda sınırlama taraftarı. Ancak tartışılması gereken daha önemli ayrıntılar var. Örneğin gelen yabancılar ihtiyacı karşılıyor mu? Kulüpler yabancı tercihlerini doğru yapabiliyor mu? Ülkemize gelen yabancıların performansı sezon içinde sürekli yükseliyor mu yoksa haftalar ilerledikçe düşüyor mu? Her kulüp yabancı oyuncuya aynı ilgiyi gösteriyor mu? 2013-14 sezonu istatistikleri bu soruların cevaplarını fazlasıyla veriyor. Bireysel istatistiklerle başlamak gerekirse; geride bıraktığımız sezon en çok süreyi alan yabancı isim, 34 maçın her 90 dakikasında oynayan Kardemir Karabükspor'un Hollandalı kalecisi Boy Waterman olurken, Waterman gibi maç kaçırmayan Sivasspor'un Faslı santrforu Aatıf Chahechouhe da attığı 17 golle Süper Lig'de gol krallığını kazandı. Transfer ettiği yabancıları en verimli şekilde kullanan kulüp ise Kasımpaşa oldu.
Kullanılmayan yabancılar
Geride bıraktığımız sezon Spor Toto Süper Lig kulüpleri, 184 yabancı oyuncu kullandı[1]. Bu toplam, elbette, tek başına bir anlam ifade etmiyor. Bu ham toplamın bir anlam ifade etmesi için işlenmesi gerekiyor. Bu çerçevede, şöyle bir soru sorulabilir: "Bu 184 yabancı oyuncu, sezon içinde kaç maç oynadı?" Bu 184 oyuncudan sadece 48'i, 27 ile 34 maç arasında forma giyme şansı buldu. Bu da genel toplam içinde yüzde 26'lık bir oranı yansıtıyor. Kulüplerin sadece 6'şar lejyoner oyuncu oynatabileceğini düşünüp her hafta 108 yabancının sahada olabileceğini göz önünde tuttuğumuzda ise 27 maçın üzerinde forma giyen yabancıların oranı yüzde 44'e yükseliyor.
184 olan genel toplama geri dönüp, diğer dağılımlara baktığımızda, karşımıza çok daha vahim bir tablo çıkıyor. 184 yabancıdan 60'ı 10 ile 19 maç arasında oynarken, 48'i ise sadece 1 ile 9 maç arasında kullanılmış. İlk kategorideki oran yüzde 32, diğerinde ise yüzde 26. Son derece düşündürücü olan bu oranlar, kulüplerin transfer ettikleri yabancı futbolcuların yüzde 58'lik bölümünü, sezonun sadece 3'te 1'lik bölümüne denk düşen bir oranda kullandıklarını gösteriyor. Ortada ciddi bir israf var. Bu israf ekonomik açıdan kulüplerin aleyhine bir durum şeklinde yorumlanabilir. Söz konusu yüzdelere, sayıları 21'i bulan ve kulüpleriyle hiç maça çıkmamış yabancılar dâhil edilmemiştir.
Yabancı Futbolcuların Maç Sayıları Dağılımı ve Oranları
Sezon boyunca sayıca en çok yabancı oyuncu kullanan kulüp Galatasaray (14) oldu. Bu süreçte sarı-kırmızılıların sezon içinde teknik direktör değişikliğine gitmesi önemli etkendi. Fatih Terim'in yerine getirilen İtalyan Roberto Mancini, ara transfer döneminde 4 yeni yabancı takviyesine gitti. Sezon boyunca Galatasaray'ın en sık kullandığı 7 yabancısının oyun süresi ortalama 64 dakika olurken, diğer 7 yabancısının oyun süresi 12 dakikayla sınırlı kaldı. Transfer edilen her yabancı için kulüplerin ödeme yaptıkları düşünülürse, ortada kulüplerin menfaatine olmayan bir tablonun varlığından bahsedilebilir. Ligi ikinci sırada bitiren Galatasaray en çok ithal isim kullanan kulüp konumundayken, sezonu en az ithal isimle tamamlayan kulüp ise Akhisar Belediyespor oldu. Egeliler sezon boyunca 6 yabancıyla oynadı. Bu 6'lıdan 3'ünün maç sayısı 28 (Sonko), 31 (Rosa) ve 34 (Niasse) olurken, diğer 3'lünün (Sesar: 11, Kuate: 7, Riedle: 3) toplam maç sayısı 21'in üstüne çıkmadı!
Yanlış yabancı düşürüyor
Yabancıların kullanım süreleri hesaplandığında doğal olarak Galatasaray (15.685) yine ilk sırada yer alırken, bu kategoride Medical Park Antalyaspor (8.244) son sıraya demir attı. Bu değerlendirmede ortalamalar dikkate alındığında ise zirveye Kasımpaşa oturdu. Sezon boyunca 8 ithal isimle mücadele eden Kasımpaşa'da, yabancıların ortalama süresi 1.907 dakika oldu. Bu 1.907 dakikayı hafta bazına indirdiğimizde Kasımpaşa'nın maç başına yabancılarını kullanma süresi 56 dakika olarak görünüyor. Kadrolarındaki yabancıların ortalama süresi olarak Kasımpaşa açık ara zirveye yerleşirken, Elazığspor (1.029) ve Medical Park Antalya (916) son iki basamaktan kurtulamadı. Şimdi bu istatistiğe bakıp, Elazığspor ve MP Antalyaspor'un küme düşmesinde, yanlış seçilen ya da faydalanılmayan yabancıların rolünün bulunduğu varsayımını dillendirebilir miyiz? Kesinlikle "evet." Sezon boyunca Elazığspor 12, MP Antalyaspor 9 yabancı kullandı. Ara transfer döneminde Elazığspor 3, MP Antalyaspor 2 ithal oyuncuyu renklerine bağladı. Ne var ki, ne sezon başında alınan yabancılar ne de ara transfer takviyeleri bir işe yarayabildi.
Sezon boyunca Kasımpaşa'nın yabancıları hafta başına ortalama 56 dakika süre alırken, bu oran Elazığspor'da 30, Antalyaspor'da 27 dakika ile sınırlı kaldı! Yabancı oyuncu kullanma süresi bu kadar düşük olduğunda, sportif başarı için, açığın ihtiyaca cevap verecek yerlilerle giderilmesi gerekiyor. Örneğin sezon boyunca sayıca en çok yabancı kullanan kulüp olan Galatasaray'da, yabancı oyuncu kullanma süresi ortalama 33 dakika ile sınırlı kaldı ama sarı-kırmızlıların kadrosundaki kaliteli yerli isimler (Selçuk İnan, Burak Yılmaz, Umut Bulut, Hakan Balta, Semih Kaya) yabancı açığını kapatmasını bildi. Benzer yaklaşım Beşiktaş için de geçerli. Sezon boyunca Kara Kartal'da yabancı oyuncu kullanma süresi 36 dakika şeklinde istatistiklere yansıdı. Ancak siyah-beyazlıların yerli isimleri (Tolga Zengin, Olcay Şahan, Gökhan Töre, Veli Kavlak) kendilerine güvenenleri mahcup etmedi. Kasımpaşa'dan sonra yabancılarını en verimli şekilde kullanan kulüpler Bursaspor (46), Eskişehirspor (45), Kayseri Erciyesspor (43), Gençlerbirliği (43) ve Fenerbahçe (43) oldu.
Süper Lig'deki kulüplerin hafta başına düşen yabancı futbolcu kullanım oranlarının ortalama 40 dakika çıkmasının altındaki en önemli neden, kadrolarında bulundurabilecekleri oyuncu sayısıyla (10), kullanabilecekleri (6) sayının farklılığından kaynaklanıyor. Örnek olarak Fenerbahçe'yi alırsak, sezon boyunca 10 yabancı kullanan sarı-lacivertlilerde ortalama yabancı oyuncu kullanımı 43 dakika ile sınırlı kaldı. Halbuki kural sadece 6 yabancı olsaydı, ortalama süre o zaman 60 dakikaya yükselecekti. Böylece sarı-lacivertlilerin yabancı oyuncu kullanma süresinin ortalaması 17 dakika daha fazlalaşıp, kasasından daha az para çıkacaktı. Yabancı oyuncu sayısıyla ilgili kararı belirlerken, mutlak surette, kulüplerin her hafta kullanabilecekleri yabancı sayısı göz önünde bulundurulmalı. Böylece israfın önüne geçileceği gibi, hem sportif hem de ekonomik verimlilik artacaktır.
Doğru tercihler yabancı kaleciler
Geride bıraktığımız sezon Süper Lig'de en çok maçta forma giyen yabancıların mevkilerine göre dağılımlarında, kaleciler kulüplerin en doğru tercihleri olarak ön plana çıkıyor. Kardemir Karabükspor'da Hollandalı Waterman (1), Torku Konyaspor'da Itandje (5), Kasımpaşa'da Isaksson (6), Eskişehirspor'da Boffin (6) en çok maçta forma giyen ilk 10 oyuncu arasında yer aldı. Bu isimlere Galatasaray'ın Uruguaylı kalecisi Muslera (29), Bursaspor'un Fransız kalecisi Frey (27) ve Gaziantepspor'un Litvanyalı kalecisi Karcemarskas'ı (26) de ekleyebiliriz. Bütün maçlarda süre alıp, takımını 1 dakika bile yalnız bırakmayan Kardemir Karabükspor'un 30 yaşındaki Hollandalı file bekçisi Waterman, kalesinde gördüğü 34 golle en az gol yiyen kalecilerden biri oldu. Waterman ile birlikte bu sezon Süper Lig'deki ilk tecrübesini yaşayan Itandje da göz doldurdu.
Kulüplerin, kalecilerden sonra doğru tercihleri forvetler oldu. Sivasspor'da Faslı Chahechouhe, Akhisar Belediyespor'da Senegalli Niasse, Kasımpaşa'da Arjantinli Scarione, Fenerbahçe'de Hollandalı Kuyt, Senegalli Sow ve Nijeryalı Emenike attıkları gollerle hücumda doğru tercihler olduklarını ispatladı. Bu isimler içinde, geçen yıl Sivasspor'a gelen ve ilk sezonunda 6 gol atan Chahechouhe, bu defa gol sayısını 17'ye çıkartıp, Süper Lig'de 2013-14 sezonunun gol kralı olmayı başardı. Bu unvan son iki sezondur Burak Yılmaz'ın oluyordu. İlk 14 sıranın 10'unu, ilk 22 sıranın 17'sini ithal oyuncuların aldığı gol krallığı sıralamasında Sivasspor'un Faslı santrforunu 16 golle Kasımpaşalı Scarione, 15 golle Fenerbahçeli Sow, 13 golle Beşiktaşlı Almeida, Gençlerbirliği'nden Stancu, Konyasporlu Gekas ve Trabzonsporlu Paulo Henrique, 12 golle Akhisar Belediyesporlu Niasse, Fenerbahçeli Emenike ve Galatasaraylı Sneijder izledi. Bu golcülere, ara transfer döneminde gelen Edinho ile Fernandao isimlerini de eklemek gerekiyor. 31 yaşındaki Portekizli Edinho, 15 maçta tam 11 gol atarak Kayseri Erciyesspor'un ligde kalmasında büyük rol oynarken, Brezilyalı Fernandao da Bursaspor'da 16 maçta 10 defa fileleri havalandırıp, Batalla'yı unutturdu.
Gollerin yüzde 53'ü yabancılardan
Gol krallığında zirveyi yerlilere kaptırmayan yabancılar, sezon boyunca 809 golün 430'unu attı[2]. Bu da yüzde 53'lük bir oranı yansıtıyor. Yabancıların gollerine en bağımlı takım yüzde 75'lik oranıyla Fenerbahçe oldu. Lig şampiyonunu yüzde 70'le Kayseri Erciyesspor izledi. İthal isimler 430 golün 226'sını ilk yarı 17 haftada atarken, 204'ünü de ikinci 17 haftada kaydetti. Yabancı oyunculara yönelik bir eleştiri, bu noktada devreye giriyor. İkinci yarıda ithal oyuncuların gol sayısında bir azalma (23) gözüküyor. Halbuki doğal şartlarda bir artışın olması gerekmiyor mu? Bu konuda en ilginç istatistiğin sahibi Fenerbahçe… Sarı-lacivertlilerin yabancıları sezon boyunca 56 gol kaydedip zirveye yerleşirlerken, en yakın rakiplerine (Sivasspor) 21 gol fark attı. Burada çok önemli bir ayrıntı yatıyor, o da Fenerbahçe'nin yabancılarının ilk yarıdaki 36 gollük performansının, ikinci 17 haftada 20'ye gerilemesi. Neredeyse yüzde 50'ye yakın bir düşüş söz konusu. İlginç değil mi? Düşüşü en yakından yaşayan isimler Webo (7-2), Emenike (8-4) ve Kuyt (7-3) oldu. Ne var ki dikkat çekici bu düşüş, Fenerbahçe'nin mutlu sonu yakalamasını engellemedi!
Söz konusu olumsuzluk sadece Fenerbahçeliler için geçerli değil. 10 kulübün yabancılarının ikinci yarıda attıkları gol sayısı, ilk yarıdaki toplamlarının altında kaldı. Fenerbahçe'nin yabancıları gibi Beşiktaş'ınkiler de ikinci yarıda sustu. İlk yarıda 19 defa fileleri havalandıran Kara Kartal'ın ithal isimleri, ikinci yarıyı sadece 6 golle bitirdi. Beşiktaş'ta en büyük düşüşü, ülkesinin millî takımına davet edilen Portekizli Almeida yaşadı. İlk 17 haftada 10 defa fileleri havalandıran Portekizli, ikinci yarıda 3 golde kaldı. Bu olumsuzluğu yaşamayan kulüpler ise Torku Konyaspor (6-20), Kayseri Erciyesspor (6-18), Çaykur Rizespor (8-17) ve Bursaspor (10-15) şeklinde sıralanıyor. Kayseri Erciyesspor'da Edinho, Bursaspor'da Fernandao, Torku Konyaspor'da Gekas, Çaykur Rizespor'da Kweuke gol yollarındaki etkili performanslarıyla dikkat çekti. Bu dört golcüden Edinho, Gekas ve Kweuke'nin gollerinin, kulüplerini küme düşmekten kurtardığı da söylenebilir. Bu isimler içinde Yunan golcü Gekas, 2011-12 sezonunda attığı gollerle Akhisar Belediyespor'un da Süper Lig'de kalmasını sağlamıştı.
Transfer ettiği yabancı oyunculardan gol yollarında faydalanmayanların başında Elazığspor geliyor. Sezon boyunca bordo-beyazlılarına 12 ithal ismi (elbette 12'sinin her biri gole yakın oyuncu değil) üçü ilk yarıda, ikisi de ikinci yarıda olmak üzere 5 gol atabildi! Bu da takım içinde yüzde 13'lük bir oranı yansıtıyor. Forvet hattını ağırlıklı olarak yabancılardan (Diarra, Isaac, Baros) kuran ve hayal kırıklığı yaşayan diğer bir kulüp, Elazığspor gibi küme düşen Medical Park Antalyaspor oldu. Güneylilerin yabancıları ilk yarıda 11 defa fileleri havalandırıp, ikinci yarıda 4'te kaldı. İlk yarıda 12 gol atan Eskişehirspor'un yabancıları da ikinci yarıda 4 golü geçemedi. Kırmızı-siyahlıların yerlilerinin (Erkan Zengin) gol yollarındaki dikkat çekici performansı, bir bakıma Es Es'lerin kurtarıcısı oldu. Bu arada ilk geldiği sezonu 13, geçen sezonu 11 golle bitiren Kamara, bu sezon sadece 2 defa gol sevinci yaşadı ve yaşattı. Fransızın hücum performansında gözle görülür bir düşüş var. Gol yollarında kulüplerin beklentilerini karşılayamayan diğer yabancılar, Kayseri Erciyesspor'da Vleminckx, Trabzonspor'da Janko, Kayseri Erciyesspor'da Bobo, Gaziantepspor'da Milevskyi, Bursaspor'da Pinto, Eskişehirspor'da Bienvenu ve Elazığspor'da Moore oldu.
