Dünyada tamamı ilk kez üç boyutlu olarak yayınlanan futbol maçı Arsenal-Manchester United arasında oynanan karşılaşmaydı. Seçilen bazı "pub"larda özel yapılan bu yayın futbolseverler tarafından müthiş ilgi gördü. Dünya medyası bu gelişmeye büyük ilgi gösterirken, Premier Lig'in öncülüğü, ligin değerine büyük katkı yaptı. 2010-2011 sezonunda Pazar günü oynanacak Premier Lig maçları yayıncı kuruluş tarafından üç boyutlu olarak ekrana getirilecek ve isteyen futbolseverler, eğer televizyonları imkan veriyorsa maçları üç boyutlu olarak izleyebilecek.

Yazan: Aybars Canbay / TamSaha

Önce renk yoktu, her şey siyah ve beyazdı. Ardından renklere kavuştuk. Onu yüksek çözünürlük izledi, Şimdi moda üçüncü boyut.

1980'lerde yeni müzik setleri, renkli televizyonlarla beslenen elektronik açlığı, günümüzde üç boyutlu yayına imkân veren televizyonlarla zirve yapmış durumda. Sadece TV'ler de değil, üç boyutlu el konsolları pek yakında piyasada olacak. Dünya Kupası maçlarının pek çoğu üç boyutlu çekilip, turnuva sonrası satılacak. Hatta bir kısmı, bazı bölgelerde canlı olarak yayınlanıyor.

Hâlihazırda Sony, Samsung ve LG gibi firmalar üçüncü boyutu destekleyen TV'lerini piyasaya sürdü bile. Teknolojinin hızına futbol yayıncılığı da yetişmeye çalışıyor şu sıralar. Zira o teknolojiyi sattıracak en önemli ürün, dünyanın en popüler sporu, futbol.

Üçüncü boyutun geçmişi 1838 yılına kadar gidiyor. Sir Charles Wheatstone, 3D teknolojisinin temelini oluşturan "stereoskop"u bulması ile başlayan üçüncü boyut teknolojisi, günümüzde futbolla da buluştu. Wheatstone'un, çağının teknolojik gelişmelerine katkısı sadece bu değildi elbette. Kendisinin telgraf teknolojisinin gelişmesinde de büyük katkıları vardı. Stereoskop sayesinde insanlar Özgürlük Heykeli, Eyfel Kulesi ve Piramitleri sanki oradaymış gibi görebiliyorlardı. Hatta çocukluğumuzun oyuncakları arasında modern stereoskoplar da vardı.

1990'larda Türk televizyonlarında bant kayıtlı üç boyutlu yayınlar izledik. Yılbaşı programlarında bitkilerle yaratılmış sanatçılarımızı hatırlıyoruz. Fakat günümüzün üçüncü boyut teknolojisi bundan biraz daha farklı elbette.

James Cameron, Avatar üzerinde yıllar boyu çalıştı. Bunun için yeni bir kamera geliştirilmesine yardımcı oldu. Üçüncü boyutu sadece yazılımla değil, donanımla filmine kattı. Avatar bu sayede çok büyük bir hit haline geldi. Konusu en yeni konu değildi belki ama getirdiği yenilikçi bakış açısı üçüncü boyutun prensiplerini belirledi. Bir yol açtı ve bu yol ilerlemeye çok açık bir yol.

Dünyada tamamı ilk kez üç boyutlu olarak yayınlanan futbol maçı Arsenal-Manchester United arasında oynanan karşılaşmaydı. Seçilen bazı "pub"larda özel yapılan bu yayın futbolseverler tarafından müthiş ilgi gördü. Dünya medyası bu gelişmeye büyük ilgi gösterirken, Premier Lig'in öncülüğü, ligin değerine büyük katkı yaptı. 2010-2011 sezonunda Pazar günü oynanacak Premier Lig maçları yayıncı kuruluş tarafından üç boyutlu olarak ekrana getirilecek ve isteyen futbolseverler, eğer televizyonları imkan veriyorsa maçları üç boyutlu olarak izleyebilecek.

Sky Sports, DirecTV, ESPN gibi pek çok yayıncı kuruluş üç boyutlu yayıncılık ile ilgilenmesinin ardından üreticiler de buna duyarsız kalmayarak bir çok modeli görücüye çıkardı.

Bu ürünlere uzun süreden beri yatırım yapan ve araştırma geliştirmeye yönelen üreticilerin ortak sıkıntıları izleyicilerin ilgisini çekebilecek içeriklerin azlığı. Sinemada yukarıda da bahsettiğimiz James Cameron'ın Avatar filmi ile izleyicilerin üzerinde bıraktığı etkiyi yakalamak üreticilerin ve yayıncıların en büyük hayali ama bu çok da kolay değil. Bu etkinin bırakılmasının en kolay ve etkili yolu ise spor, özellikle futbol.

ESPN Dünya Kupası'nın açılış maçı Güney Afrika-Meksika karşılaşmasını üç boyutlu yayınlayarak bu teknoloji üzerinde ne kadar istekli olduğunu gösterdi. Tenis, Amerikan futbolu, basketbolun da bu trendi takip etmesi beklenebilir. Üç boyutlu yayınların sağladığı derinlik ve sahaya hâkim olma hissinin sporseverleri spora daha çok bağladığı ve daha yakından takip etmelerini sağladığı düşünülüyor. Ayrıca 3D, reklam verenler için yaratıcı bir ortam da sağlıyor.

Sony CEO'su Howard Stringer, futbol maçlarının üç boyutlu olarak yayınlanmasıyla ilgili, "Televizyon yayınlarında üçüncü boyuta geçiş başladı ve biz Sony olarak her teknolojide liderliği hedeflediğimiz gibi bu alanda da lider ve öncü olmak istiyoruz. FIFA ile imzaladığımız anlaşma sayesinde, üç boyutlu televizyon teknolojimizi, etkileyici içerikle birleştirmiş olacağız. İnsanlar evlerindeyken bile kendilerini stadyumdaymış gibi hissedecekler" açıklamasını yaptı. Sony, FIFA ile yapmış olduğu anlaşma sayesinde ileriki dönemlerde diğer üreticilerden bir adım önde olmayı hedefliyor. Fakat yayın pazarı bu konuda rekabete oldukça açık ve önümüzdeki dönemde yenilikler karşımıza çıkabilir.

Üçüncü boyutun yarattığı en büyük sıkıntı ise gözlükler. Bilindiği üzere 3D yayını izleyebilmek için büyük güneş gözlüğüne benzeyen normal gözlük üzerine de takılabilen farklı renkteki lensleri ile Anaglif 3D, çizgisel polarize, dairesel polarize tiplerinde gözlükler takmak gerekiyor. Üçüncü boyut teknolojisinde gelecek gören üretici firmalar bu sıkıntıyı da ortadan kaldırmak için çalışmalara son sürat devam ediyor. Gözlük takmadan üç boyutlu yayın izleme konusunda atılacak sağlam adımlardan sonra teknolojinin uzun yıllar özellikle futbolseverlerin beğenisine hizmet edeceğini düşünüyorum.

3D teknolojisini incelerken olayı sadece TV olarak ele almak gayet yanlış olur. Günümüzde popülerliğini hızla arttıran bir diğer konu da 3D fotoğrafçılık. Bu popülerleşme 2003 yılı ile 2009 ilk çeyrek arası yüzde 57 gelişme sergileyerek sektörde bulunan üreticilerin iştahını arttırdı. Birçok üst düzey üretici, üç boyutlu fotoğrafçılık konusunda ürün geliştirmenin yanı sıra eğitim ve bilgilendirme seminerleri düzenliyor. Yani TV'de üç boyutlu olarak izlediğimiz maçın, gazetedeki fotoğrafı üç boyutlu olarak basılabilir önümüzdeki yıllarda.

Üçüncü boyut geçmişi yüz yılın üzerinde olsa da yeni yeni popülerleşen bir teknoloji ve önümüzdeki beş yılda hayatımıza daha da çok girecek. Pixar tüm animasyonlarını üç boyutlu olarak çekiyor. Pek çok film IMAX ve 3D opsiyonlarına sahip olarak vizyona giriyor. 2012 Avrupa Şampiyonası'nın opsiyonel olarak 3D izleneceğini, 2014 Dünya Kupası'nda bunun yaygınlaşacağını, 2018 veya 2022 Dünya Kupaları'nda standart çözünürlüğün tamamen sona erip, yüksek çözünürlük ve üç boyutlu yayın opsiyonlarının yer alacağını öngörebiliriz.