TamSaha 177. Sayı / Ağustos 2019

Video Yardımcı Hakem (VAR) sisteminin Futbol Oyun Kuralları arasına girmesinin ve yaygın olarak kullanılmasının üzerinden bir yıldan biraz uzun bir zaman geçti. Biz de VAR’ın ilk yılını mercek altına aldık. İbrahimKoçyiğit 012-2013 sezonunda Hollanda’da, maça etki etmeden deneme provaları yapılan Video Yardımcı Hakem (VAR), futbolda teknolo- jiye karşı olduğunu açıkça söyle- yen FIFA Başkanı Sepp Blatter’in 2015’te göreve veda etmek zo- runda kalmasının ardından, adım adımdünya futbolunun günde- mine oturdu. 2016’da ilk defa ha- keminmaç içinde başvurabileceği bir biçimde denenmeye başlayan sistem, Uluslararası Futbol Birliği Kurulu (IFAB) tarafından Mart 2018’de Futbol Oyun Kuralları arasına dâhil edildi. Serie A ve Bundesliga’da bir sezon erken başlayan uygulama, geçen yaz Rusya’da oynanan FIFA Dünya Kupası ile küresel bazda görücüye çıkmış oldu. Kupanın ardından, aralarında La Liga, Süper Lig, UEFA Şampiyonlar Ligi’nin de olduğu birçok lig ve or- ganizasyon VAR sistemine geçti. Dünyanın en popüler ligi Premier Lig de yeni sezonda VAR’a geçiyor. Peki, kural kitabına girmesinin ve yaygın olarak kullanılmaya başlamasının üzerinden bir yıl geçmişken, geriye dönüp baktığı- mızda VAR’ın karnesi hakkında neler söyleyebiliriz? 54 55 1. Dünya Kupası iyi bir sınav oldu Her ne kadar Bundesliga ve Serie A tarafından 2017-2018 sezonundan itibaren kullanılsa da VAR siste- mini küresel bazda asıl görücüye çıkaran turnuva, Rusya’da düzen- lenen 2018 FIFA Dünya Kupası oldu. Kuşkusuz futbolun en büyük karnavalında sergileyeceği perfor- mans, VAR’ın geleceği açısından da bir hayli belirleyici olacaktı. Dünya Kupası’nda VAR hakemleri (hakemler değil) sadece grup aşamasında bile toplam 335 kez sisteme başvurdu. Orta hakemler görüntüleri izledikten sonra, verdikleri kararların 14 tanesini değiştirdi. FIFA, Dünya Kupası’nda sistemin başarı oranını yüzde 99.3 olarak açıkladı. Ayrıca sadece dört kırmızı kartın çıktığı organizasyo- nun Arjantin 78’den bu yana en centilmence geçen Dünya Kupası olmasında da VAR’ın payının bulunduğunu düşünen insanların sayısı bir hayli fazla. 2. Penaltı kararlarında artış var Kırmızı kartlarda düşüş olsa da VAR’ın erken etkileri arasında penaltı kararlarındaki artış çok net. Geçen yazki Dünya Kupası’nda hakemler penaltı noktasını tam 29 kez işaret etti ve 1998’de 17 penaltıyla kırılan rekor ciddi bir farkla aşılmış oldu. 13 penaltı kararının çıktığı 2014 Dünya Kupası ile aradaki fark ise çok daha fazla. Süper Lig’in ilk sezonunda ise hakemler 306 maçta 121 penaltı kararı verdi. VAR’ın kullanıl- madığı bir önceki sezon bu sayı 108’di. Aynı zamanda eski bir Premier Lig hakemi olan IFAB Direktörü David Elleray, zaman ilerledikçe oyuncuların, tıpkı kırmızı kart konusunda olduğu gibi, sahadaki hareketlerinin yanlarına kâr kalmayacağını göreceklerini ve penaltı karar- larında bir düşüş yaşanacağını söylüyor. Tabiî ki bunu zaman gösterecek. 3. Tecrübeyle birlikte kayıp zaman azalıyor Özellikle ilk dönemlerinde VAR’a yöneltilen en ciddi ve muhtemelen en haklı eleştiri, neden olduğu zaman kaybıydı. Dünya Kupası’nda hakemlerin VAR’a başvurmaları nedeniyle kaybedilen zaman ortalama 80 saniyeydi. Bir başka deyişle bu sürenin 2 dakikanın üzerine çıktığı pozisyonların sayısı hiç de az değildi. Henüz resmi bir araştırma yapılmamış olsa da futbolseverler bu sürelerin za- manla azaldığını net bir şekilde fark edebilir. Artık 2 dakikayı nadiren bulan süreçler (örneğin Ocak 2019’da oy- nanan Manchester United - Readingmaçında olduğu gibi) haricinde, beklemeler haber değeri taşıyacak kadar uzun değil. FIFA kokartlı eski Pre- mier Lig hakemlerinden Keith Hackett, ilk başlarda sürecin uzun sürmesini, hakemlerin henüz VAR hakemlerine güvenmeye başlamamış olmasına bağlıyor. VAR’ın haklı olduğu örnekler ciddi oranlara ulaştıkça, hakemler de ekran başında daha az vakit geçirir oldu. 4. Yorumgerektiren pozisyonlarda tartışmayı körükleyebiliyor VAR’ın ofsayt gibi doğ- ruluğu/yanlışlığı kesin olan pozisyonlara kat- kısı tartışılmaz. Ancak penaltı ya da kart ter- cihi gibi yorumun dev- reye girdiği konularda, VAR’a gidilmiş olması hakeme yönelik eleşti- rilerin önüne geçmiyor. Hatta yakın dönemde sıklıkla görüldüğü gibi hakeme yönelik art niyet suçlamalarını körükleyebiliyor. Geç- mişte TV’deki pozisyon tekrarında hakemin penaltıyı atladığını düşünen izleyici, artık pozisyon aynı ölçüde yoruma açık olmuş olsa bile, hakemin “tekrarını izlemesine rağmen nasıl olur da kendisinin görebildiği o doğru kararı görme- diğini” anlayamıyor. Bu nedenle de hakemin pozisyonu gördüğü ancak art niyetli davrandığı sonucuna daha sık varıyor. VAR’ın 1 yılı 2