TamSaha 186. Sayı / Mayıs 2020

Futbolda maç ve antrenman sıra- sında yapılan aktivitelerin kine- matik analizi hemyüklenmenin miktarı ile ilgili bilgi sağlamakta hemde oyuncuların yaralanma riskinin tahmin edilmesinde kul- lanılmaktadır. Bu analiz içerisinde toplammesafe, farklı hız bölgele- rine ait kat edilenmesafeler, ivme bölgelerine ait ivmelenme sayıları yer alır. Bir maçta futbolcuların kat ettiği ortalama toplammesafe literatürde farklılaşmakla birlikte, 9000metre ile 14000metre ara- sındadır ve ortalama olarak ulusal ve uluslararası maçlarda 10000 metre civarındadır. Kalecilerde ise toplamkat edilenmesafe diğer oyuncularla karşılaştırıldığında oldukça düşüktür (ortalama ola- rak 4000metre). Bir futbol ma- çında, yaklaşık olarak ortalama 4-6 saniye arasında süren 1000- 1200 hareket yer almaktadır. Bu hareketler içerisinde yüksek şid- dette veya değişken hızlarda yapı- lan aktiviteler enerji kullanımını artırmaktadır. Buna ek olarak, yana ve geriye koşular da %20-40 civarında daha fazla enerji kullanı- mına neden olmaktadır. Futbolda yürüme, düşük tempoda koşu (jogging), maksimale yakın hızda koşu (sprint), geriye ve yana koşu gibi birçok kesikli ve değişik türde hareketler dikkate alındığında, or- talama 4 saniye süren yüksek şid- detli hareketlerin arkasına 28 saniye süren düşük şiddetli hare- ketlerin yer aldığı ve bu bağlamda da yüksek ile düşük şiddet arasın- daki sıklığın 1’e 7 oranında olduğu belirtilmektedir. Üst düzey futbol maçlarında ortalama 2 saniye süren (ortalama olarak 17 metre) ve 4-5 dakika ara ile yapılan 24 km/s üzeri sprint koşularının sa- yısı ortalama 19 civarındadır. Bu tür sprint koşusunun toplamkat edilenmesafe içerisindeki oranı %10 iken, yürümenin %25, joggin- gin %38, orta hızda koşunun %20 ve geriye koşunun ise %7’dir. Dola- yısıyla, düşük ve orta tempoda ya- pılan hareketlere ait mesafe, maç boyunca kat edilen toplammesa- fenin büyük bir bölümünü oluş- turmaktadır (yaklaşık olarak %90). Ayrıca hareket zamanlarının analizi incelendiğinde, toplammaç süresinin %57’sini ayakta durma ve yürümenin, %12’sini de yüksek şiddetli hareketlerin oluşturduğu görülmektedir. Yüksek şiddetli hareketlerinmaç boyunca kat edilenmesafe ve süreye oranının düşük olduğu ve bu oranın art- ması ile tüketilen enerji miktarının yükseleceği, bununla birlikte de yaralanma riski oranında belirgin bir artışa neden olacağı belirtil- mektedir. Antrenman ve maçlar sırasında, 4m/s üzeri yapılan ivmelenme sayısı ve 20km/s üzeri kat edilen mesafe gibi yüksek şiddetli akti- vite miktarının artması yaralanma sıklığını artıran en önemli para- metredir. Futbolda gözlemlenen yaralanmalar çoğunlukla alt eks- tremitede (kasık, diz, ayak bileği, ayak) özellikle de ayak bileğinde- dir. Futbol yaralanmaları, getire- ceği tedavi maliyetlerinin yanı sıra futbolcuların antrenman ve maç- lardan uzak kalmasına da neden olmaktadır. Dolayısıyla yaralan- malardan korunma, futbolcular ve takımları için ciddi önem taşımak- tadır. UEFA Injury Study Grup, 2001-02 sezonundan itibaren Şampiyonlar Ligi (UCL) ve Avrupa Ligi’ne (UEL) katılan takımların antrenman ve maç sayıları ile bir- likte yaralanma sıklıkları ile ilgili olarak düzenli raporlandırma yap- makta ve bu raporları da internet sitelerinden yayınlamaktadır. Diğer yandan, UEFA’nın raporları ile futbol liglerimizde meydana gelen yaralanma sayıları ve ne- denleri ile ilgili bir karşılaştırma yapabilmek, liglerimize ait rapor- lamaya ulaşılamadığındanmüm- kün görünmemektedir. Bu nedenle UEFA’nın raporları üze- rinden geleceğe ait öncellemeler yapmakla yetinmek zorunluluğu- muz bulunmaktadır. Grafik-1, 2018-19 sezonunda UEFA liglerine katılan takımların aylık antren- man ve maç sayılarını göstermek- tedir. Buna göre, takımlarınmaç başına en çok antrenman yaptık- ları ayın Temmuz (10 antrenman / 1 maç), en az antrenman yaptıkları ayın da Ağustos (2 antrenman / 1 maç) olduğu görülmektedir. Diğer aylardaki maç başına antrenman sayısı 2.7 ile 5.3 arasında değiş- mektedir. Diğer yandan, yüksek şiddetli ak- tivitelerinmaç sayısına bağlı olarak Ağus- tos ve Mart ayları olduğu, dolayısıyla da yaralanma riskinin bu aylarda yükselebile- ceği düşünülmektedir. Yaralanma oranı sıklıkla 1000 saatlik oyun aktivitesi süre- since oluşan ya da 1000 sporcununmaruz kaldığı yaralanma sayısı olarak tarif edil- mektedir. Maç sırasındaki yaralanma sayısı her 1000 saatlikmaç süresi için ortalama olarak 21 iken, her 1000 saatlik antrenman süresi için antrenmandaki yaralanma sayı- sının 1.7 olduğu belirtilmektedir. Maç sıra- sında oluşan yaralanma sayısı, antrenman sırasında oluşan yaralanmaya göre oldukça sıktır. Grafik-2’de kırmızıçizgi ile gösterilen veri- ler, 2018-19 sezonunda UCL ile UEL takım- larınınmaç sırasındaki aylık ortalama yaralanma oranlarını göstermektedir. Maç sayıları da dikkate alındığında, takımların en düşük sayıda maç oynadıkları ayların aynı zamanda en yüksek yaralanma oran- larının oluştuğu aylar (Temmuz ve Eylül) ol- duğu görülmektedir. Temmuz ayındaki yüksek yaralanma ora- nının, yüksek hacimve şiddetli antrenman yüklenmesi ile maçların yarattığı bileşik et- kidenmeydana geldiği düşünülmektedir. Diğer yandan, Eylül ayındaki yüksek yara- lanma oranının ise bir önceki ayda yüksek sıklıkta oynanmış maçların yarattığı gecik- miş etkisi olabileceği düşünülmektedir. Grafik-3’de kırmızı çizgi ile gösterilen veri- ler, 2018-19 sezonunda takımların yaptık- ları antrenmandan kaynaklanan aylık ortalama yaralanma oranlarını göstermek- tedir. Antrenmanın futbolcu üzerinde oluş- turduğu baskı ve zorluğun yarattığı etkinin, yıl boyunca yaralanma oranında belirgin bir değişime neden olmadığı görülmektedir. Dolayısıyla, yaralanma oranının antrenman etkisinden çokmaç sıklığındaki ani deği- şimden veya maç sırasında yapılan yüksek şiddetli aktivite miktarındaki artışlardan kaynaklandığı düşünülmektedir. Grafik-1: UCL ile UEL takımlarının 2018-19 sezonunda aylık ortalama antrenman ve maç sayıları (UEFA Elite Club Injury Study Reports). Grafik-2: 2018-19 sezonunda UCL ile UEL takımlarınınmaç sırasındaki aylık ortalama yaralanma oranları (UEFA Elite Club Injury Study Reports). Grafik-3: 2018-19 sezonunda UCL ile UEL takımlarının antrenmandaki aylık ortalama yaralanma sayısı (UEFA Elite Club Injury Study Reports). Karantina günlerindeki antrenman yaklaşımları Doç. Dr. Alper Aşçı Haliç Üniversitesi, Beden Eğitimi ve Spor Yüksek Okulu, Antrenörlük Bölümü 2 13 12