TamSaha 186. Sayı / Mayıs 2020

Grafik-4’te yer alan kırmızı çizgi, 2001 ile 2019 yılları arasındaki sezonlara ait yara- lanma oranını göstermektedir. Yara- lanma oranının 2001-02 ile 2013-14 sezonları arasında genel olarak azalma eğiliminde olduğu görülmekle birlikte, 2013-14 sezonundan itibaren ani bir artış olmuş ve bu seyir devam etmiştir. Bu dramatik artışın lig sistemindeki maç sa- yısından kaynaklanmadığı bilinmekte- dir. Muhtemel nedenlerden en önemlileri, maçların niteliğini etkileyen topun oyunda kalma süresi ile yüksek şiddetli aktivitelerinmiktarındaki değişimler olabilir. Grafik-5 uzatma bölümlerinin dikkate alınmadığı UCLmaçların- daki topun oyunda kalma süre- sini göstermektedir. Sezonlar arası karşılaştırıldığında, 2010-11 sezonuna kadar bu sürenin artma eğiliminde olduğu, 2014-15 sezo- nundan itibaren de minimal iniş- çıkışlarla devam ettiği görülmektedir. UELmaçlarında ise topun oyunda kalma süresinin 2012-13 sezonu ile 2014-15 se- zonları arasında yüksek seviyede kaldığı ancak, son üç sezondur belirgin bir şekilde azaldığı Gra- fik-6’da görülmektedir. Buna göre, yaralanma oranındaki artı- şın topun oyunda kalma süresin- deki değişimden çok, artan yüksek şiddetli aktivite miktarın- dan kaynaklanma olasılığının daha yüksek olduğu anlaşılmak- tadır. Futbolcununmaç sırasında olu- şan yüklenmenin üstesinden ge- lebilmesi, antrenmanda maçın ihtiyaçlarını karşılamaya neden olan alıştırmaları sıklıkla tekrar- lamasına bağlıdır. Elit düzey bir maç yüklenmesi incelendiğinde, 4m/s2 ve üzeri yüksek ivme- lenme bölgelerinde ortalama 178m (en düşük 114m, en yüksek 267m) hızlanma ve 162mde (en düşük 103m, en yüksek 225m) yavaşlama mesafesinin kat edil- diği görülmektedir. Diğer bir söy- lemle, antrenman sırasında hem pozitif hemde negatif yönde yük- sek şiddetli yön değiştirmelerin yer aldığı bir yüklenmenin oluşa- bilmesi için futbola özel dar, orta ve geniş alan oyunlarına ihtiyaç duyulmaktadır. Oyuncu başına düşen alanın 120m ve üzeri ol- duğu orta ve geniş alan oyunları 16 dakika sürdürüldüğünde orta- lama 63mmesafenin kat edilebil- diği belirtilmektedir. Dolayısıyla, maçın kondisyonel ihtiyacını kar- şılayabilecek uygun alıştırmala- rın antrenman planı içerisine katılması gerekmektedir. Ancak, 16 Mart 2020 tarihinden beri geli- şen bu süreçte oyuncuların bu tür bir yüklenmeden yaklaşık 30 gündür uzak kaldığı görülmekte- dir. Diğer yandan, ev ortamındaki dar alanlarda uygulanabilen kor alıştırmaları ve ağırlık çalışmaları kas kuvvetinin korunması ve ge- lişmesinde büyük bir etkiye sahip- tir. Ne var ki, maç sırasında oluşan yüksek şiddetli aktiviteler hem yüksek kalp atımı hızlarında uzun süre zaman geçirilmesine hemde kas-tendon yapısının, sıklıkla uy- gulanan ani yön değiştirmelerde büyükmiktarda enerji tüketimine neden olmaktadır. Bu açıdan ba- kıldığında, kor alıştırmaları ile kuvvet çalışmalarının etkinliği bu günlerde ihtiyacı karşılamada ol- dukça yetersiz kalmaktadır. Ayrıca önceden kazanılmış bazı kondis- yonel özelliklerin, 4 haftalık bu yarı aktif süreç içerisinde bir miktar gerilemeye uğrayacağı düşünül- mektedir. Yapılan araştırmalar 4 hafta süreyle yapılan yetersiz yüklenmenin, elit sporcuların maksimum oksijen tüketimlerinde %4 ile %14 arasında gerilemeye neden olduğunu, bunun da daya- nıklılık performansında %4 ile %25 oranında bir azalmayı beraberinde getirdiğini vurgulamışlardır. Bu performans kaybının, antren- man ve maç yüklenmesinin yeter- siz olduğu ilk günden itibaren 21. güne kadar çok yüksek hızda iler- lediği belirtilmektedir. 21. günü ta- kiben bu gerileme hızının 56. güne kadar yavaşladığı, bugünden sonra da sabit kaldığı görülmektedir. Do- layısıyla, liglerin ertelendiği gün- den bu yana performans kaybı hızının en yüksek olduğu süreç geçilmekle birlikte, futbolcular bir miktar daha yavaş gerileme sey- rinde oldukları günler içerisinde- dirler. Liglerin başlama tarihi henüz bilinmese de performans kaybı hızının stabil olacağı günün yani 56. günün, 12 Mayıs 2020’ye rast geldiği hesaplanabilmektedir. Futbol antrenmanlarının başla- ması bu tarihlerde söz konusu olursa, teknik ekiplerin perfor- mans kapasitesi oldukça düşmüş futbolcu grubu ile yüz yüze gelme- leri kaçınılmazdır. Oksidatif enzim aktivitesi %25-%40 azalmış ve laktat eşiği belirgin olarak gerile- miş bu futbolcu grubunun, antren- man yapabilme kapasitesi de oldukça düşük kalacaktır. Bu bağ- lamda, her ne kadar karantina sü- recini aktif geçirdiklerini düşünseler de, bir buçuk saatlik antrenman süresini hem fizyolojik hemde mekanik olarak yüksek şiddetle doldurabilen o eski oyuncu grubunun artık yeni an- trenmanlar için yetersiz kalacağı- nın farkında olunması gerekmektedir. Dayanıklılıktaki dolayısıyla da antrenman yapa- bilme kapasitesindeki bu kaybın asgaride tutulması amacıyla, ka- rantina günlerindeki ev çalışmala- rında kor ve ağırlık çalışmalarına ek olarak yüksek nabıza neden olan ve bu nabızlarda büyükmik- tarda süre geçirmeye izin veren yüksek şiddetli aralıklı antrenman (high intensity interval training) alıştırmalarının da mutlaka uygu- lanması gerekmektedir. Fizyolojik ve mekanik performans kayıplarıyla futbol antrenmanına gelecek olan futbolcuların yara- lanma risk oranının azaltılması amacıyla antrenman planlaması ve uygulamasında bazı değişiklik- ler yapılmalıdır. İlk takım antren- manından itibaren takım antrenmanlarının süresinde, ka- rantina öncesindeki antrenman süresine göre %30-50 azaltım sağ- lanmalıdır. Diğer yandan, maçın ih- tiyacını karşılayacak yüklenmelerinmiktarı bu süre az- altımı nedeniyle düşük seviyede kalacaktır. Bunu önlemek için de haftalık antrenman sıklığının artı- rılması sağlanmalıdır. Alıştırma- lara ait fizyolojik şiddet orta ve yüksek düzeyde, mekanik şiddet ise orta ile yüksek arasında bir dü- zeyde tutulmalıdır. Diğer bir söy- lemle, yüksek kalp atımhızlarında Grafik-4: UCL ile UEL takımlarının sezonlara göre yaralanma oranı (UEFA Elite Club Injury Study Reports). Grafik-5: Sezonlara Göre UCLmaçlarında Topun Ortalama Oyunda Kalma Süresi (Veri OPTA’dan sağlanmıştır). Grafik-6: Sezonlara Göre UEL maçlarında Topun Ortalama Oyunda Kalma Süresi (Veri OPTA’dan sağlanmıştır). 2 15 14