TamSaha 194. Sayı / Ocak 2021

96 ngiltere’de son dönemde futbol kamuoyunun tartıştığı önemli gündemmaddelerinden biri, eski futbolcularda görülen demans (bunama) hastalığının nedeninin aktif futbol yaşantılarında topa kafa vurmaları ve hava topları olduğuna yönelik iddialar ve bu konuda yapılan çalışmaların ortaya koyduğu sonuçların dikkat çekmesi. Demans toplumda bilinen adıyla bunama, entelektüel yetenekleri kısmen veya tamamen azaltan, bilişsel, davranışsal ve işlevsel gerilemeye yol açan veya en azın- dan değişik derecelerde sıkıntılar yaratan, yaşa ve sosyal konumlara bağlı olarakmesleki ve sosyal alanda değişik derecelerde kayıp- lara yol açan, ilerleyici bir hâl olarak tanımlanıyor. Hava topları ve kafa vuruşlarının bunamaya sebep olduğuna dair ilk iddialar 2002 yılında hayatını kay- beden Jeff Astle’ın ailesinden geldi. Astle, bunamanın bir türü olan CTE’den (Kronik Travmatik Ense- falopati) ölen ilk Britanyalı futbol- cuydu. Ailesi, bu durumun futbol- culuk döneminde toplara vurduğu kafadan kaynaklandığını iddia etti. 1960 ve 70’li yıllarda kullanılan de- riden yapılmış futbol topları ağırdı. Bu toplar ıslandığında yüzde 40 daha da ağırlaşıyordu. Sentetik topların futbol dünyasına girdiği 1980’lere kadar kullanılan bu toplara vurmanın acı verici oldu- ğunu söylüyordu eski futbolcular. Geçen yıl, 76 yaşındayken bunama nedeniyle hayatını kaybeden Galli futbolcu Alan Jarvis’in de demansa yakalanmasının futbol- culuk döneminde defalarca kafa vuruşu yapmasıyla bağlantılı ol- Futbolcuların topa kafa vurmalarının bunama ve bağlantılı beyin hastalıklarına yol açtığına dair iddialar ve araştırmaların sayısı gün geçtikçe artıyor. 1966 Dünya Kupası’nda İngiltere’ye şampiyonluk getiren kadrodan beş oyuncuda demans ve bağlı hastalıkların ortaya çıkması dikkatleri bu konuya bir daha çekti. Mustafa Taha Futbol ve Sağlık 97 duğu düşünülüyor. 1960 ve 1970’lerde Hull City ile Everton forması giyen Jarvis’in 2006’da davranışlarının değiştiği, 2012’de de tam zamanlı bakıma girdiği ifade ediliyor. Ailesi, onun ölümünün ardından bunama ve kafa vuruşu arasındaki bağlantının araştırılması için beynini Glasgow Üniversitesi’ne bağışladı. Prostat kanseri ve Alzheimer’dan hayatını kaybeden eski Manchester United ve İngiltere Millî Takımı oyuncusu Nobby Stiles’ın da topa kafa vurmasının sonucunda bey- ninde hasar oluştuğu ortaya çıktı. Stiles’ın beyni FIELD adı verilen bir çalışmaya bağışlandı. Yapılan ince- leme sonucundan teşhis koyuldu. Stiles’un oğlu John, “Bize, babamın beynindeki hasarın çok şiddetli ol- duğunu ve bunun sadece kariyeri- nin devam eden döneminde topa kafa vurmasıyla açıklanabileceğini söylediler” açıklamasıyla kamuo- yunun dikkatini bir defa daha bu konuya çekiyordu. Temmuz ayında Charlton kardeş- lerden Jack hayatını kaybederken, yaşamının son döneminde bunama hastalığına yakalandığı ortaya çıktı. Kasım ayında ise kardeşlerden Bobby’ye de demans teşhisi koyulduğu açıklandı. 1966 Dünya Kupası’nda forma giyen İngiltere Millî Takımı oyuncuların- dan bunama hastalığına yakalanan isimler bununla da sınırlı değildi. 2018’de hayatını kaybeden RayWil- son ve geçen yıl ölen Martin Peters da yaşamlarını yitirmeden önce demansa yakalanmıştı. Dünya Ku- pası’nı havaya kaldıran takımdan beş futbolcuya demans teşhisi koyulmuştu. 1966 Dünya Kupası finalinde Federal Almanya forması giyen ve 2012’de hayatını kaybeden Helmut Haller de son döneminde Parkinson hastalığına yakalan- mıştı. Araştırmalar ne diyor? Peki, gerçekten profesyonel futbol- culuk kariyerinde yapılan kafa vuruşları bunama ve ona bağlı hastalıklara neden oluyor mu? Son yıllarda bu konuda önemli araştırmalar yapılmaya başlandı. GlasgowÜniversitesi 2017 yılında Queen Elizabeth Üniversitesi Has- tanesi’yle birlikte İskoçya’daki eski profesyonel futbolcular üzerinde bir araştırma yaptı. Hafıza sorunları olan ve 1 Ocak 1977’den önce doğan 7676 eski futbolcunun katıldığı araştırmada, aktif futbolculuk dönemindeki kafa vuruşlarının bunama ve diğer ciddi nörolojik Demans gerçeği İ Jeff Astle Helmut Haller Jack ve Bobby Charlton biraderler.. Alan Jarvis