Page 88-89 - gri-sablaon1

F

utbolu sevmek için herkes ken-

dince bir sebep bulabilir. Fakat

yaklafl›k 150 y›ld›r dünyan›n en

sevilen oyunu olarak zirvede

kalman›n s›rr›, çok daha evren-

sel bir nedenden ileri geliyor ol-

mal›. Nitekim futbolun oynan›fl

tarz› hiçbir zaman ayn› kalm›-

yor. Bu de¤iflim kimi zaman sa-

haya diziliflteki basit ama etkili

bir dokunuflla meydana gelirken,

bazen de yepyeni bir ekol türe-

yerek köklü devrimlere imza at›-

labiliyor. Hatta her seferinde

onu çürüten daha radikal bir sis-

tem çok vakit kaybetmeden

baflgösterebiliyor. ‹flte futbol tari-

hi, bir devrin sonunu getirip ye-

nisinin bafllang›c›n› simgeleyen

skorlarla dolu.

Büyülü Macarlar

Futbolu resmi olarak 1863 y›l›n-

da ete kemi¤e büründürerek onu

komflu ülke ve k›talara yayan ‹n-

gilizler, bu prematüre dönemde

taktik anlamda büyük de¤iflimle-

re gidemedi. Tak›mlar uzun bir

süre bugün kula¤a bile

garip gelen 2-3-5 sistemi

ile sahada yer ald›. Kla-

sik ‹ngiliz muhafazakâr-

l›¤›n›n da etkisiyle bu di-

ziliflin de¤iflmesi için

aradan neredeyse 60 y›l

geçti. Herbert Chap-

man’›n efsanevi WM

(3-2-2-3) takti¤i k›sa za-

manda tüm Avrupa fut-

bolunu sard›. Oyunun

kurallar›n› koyan ‹ngiliz-

lerin özgüveni her daim

yükseklerdeydi ve bu de¤iflim,

gerekti¤i zaman futbolu yönlen-

direbildiklerini de gösteriyordu.

Kendi sahalar›nda 90 y›l boyun-

ca hiç yenilmemeleri bu rahatl›-

¤› simgeler cinstendi. Ancak

kendilerini henüz “Büyülü Ma-

carlar” karfl›s›nda test etmemifl-

lerdi.

Macaristan, oyun gelene¤ini Or-

ta Avrupa futbolunun babas› sa-

y›lan ve yine bir ‹ngiliz olan

Jimmy Hogan’dan alm›flt›. ‹kinci

Dünya Savafl› sonras›nda komü-

nizmle tan›flan ülkenin futbolu

da çok geçmeden benzer kimli¤e

büründü. Ayn› zamanda “spor

bakan›” görevini de sürdüren

Gustav Sebes yönetimindeki Ma-

carlar; Puflkafl, Kocsis, Czibor,

Bozsik ve Hidegkuti gibi oyuncu-

larla 1950’li y›llarda yenilmez bir

nesil yakalad›. Sahada bir maki-

ne düzeniyle çal›flan herkesin

görevi eflit ve paylafl›mc›yd›.

1953 y›l›ndaki Wembley ziyaret-

leri ise kimilerince yüzy›l›n maç›

olarak onurland›r›lacakt›.

O günlerin naif futbol düzenine

göre sahada hangi oyuncunun

hangi rakibi savunaca¤› belliydi. Nite-

kim ‹ngiltere savunmas›n›n ortas›nda-

ki Harry Johnston’›n görevi, rakibin 9

numaras› Nandor Hidegkuti’yi gölge

gibi takip etmekti. Ne var ki Macarlar

sahaya hiç de beklendi¤i gibi ç›kma-

d›. Hidegkuti sürekli orta sahaya ka-

dar gidiyor, onun peflinden gelen

Johnson defansta büyük boflluklar ya-

rat›yordu. Puflkafl ve Kocsis bu alan›

de¤erlendirirken, bir yandan da Budai

ve Czibor kanatlardan yükleniyordu.

Onlar›n arkas›ndan da bek oyuncula-

r› destek verince, ‹ngilizler doluya ya-

kalanm›flças›na kimi savunacaklar›n›

bilemedi. Nitekim 105 bin kiflinin

önünde oynanan maç, Macarlar›n

“büyülü” oyununun ›fl›¤›nda 6-3 sona

eriyordu.

Bern Mucizesi

Sebes’in yetenekli ekibi, Hidegku-

ti’nin forvet görünümlü orta saha rolü

eflli¤inde di¤er tak›mlardan ayr›l›yor-

du. 1954 Dünya Kupas›’ndan üç haf-

ta önceki rövanfl maç›nda ‹ngiltere’yi

bu kez Budapeflte’de 7-1’le devirme-

leri, futbolun odak noktas›n›n art›k sa-

dece ‹ngilizler olmad›¤›n› kan›tl›yor-

du. Ne var ki daima yedi¤inden fazla-

s›n› atmay› hedefleyen Macarlar›n bü-

yüsündeki en önemli eksiklik defans-

taki aç›klard›. Öyle ki, 1953 y›l›ndaki

alt› haz›rl›k maç›nda 11 gol yiyen ta-

k›m, 1954 Dünya Kupas›’ndaki befl

maçta kalesinde 10 gol görüyordu.

Bunlardan son üç tanesi ise futbol ta-

rihinin gördü¤ü en iyi tak›mlardan bi-

rine Dünya Kupas›’n› kaybettirecekti.

‹kinci Dünya Savafl›’ndan her anlam-

da y›k›lm›fl halde ç›kan Almanya, iti-

bar› yerle bir olmufl ve millî birli¤ini

kaybetmifl durumdayd›. Kupa için ‹s-

viçre’ye giderken de büyük bir iddi-

alar› yoktu. Ne var ki Sepp Herber-

ger’in ekibi hiç beklenmedik biçim-

de finale kadar yürüyüp Macarlar›n

karfl›s›na dikildi. Grup aflamas›nda

Macaristan’a 8-3 yenilmifl olan Al-

manya haliyle tedirgin ve önyarg›-

l›yd›. Herberger ise belki de futbol

tarihinde ilk kez “Maç 90 dakika”

ve “Top yuvarlakt›r” vecizelerini

kullanarak tak›m›n›n üzerindeki gri

bulutlar› da¤›tmaya çal›fl›yordu. Fi-

nalin oynand›¤› Wankdorf Sta-

d›’n›n üzerinde gerçekten de koyu

renkli bulutlar dolan›yordu. Ya¤-

mur gibi gelen Macaristan golleri he-

nüz 8. dakikada skoru 2-0’a getirirken

senaryonun sonu belli gibiydi. Ancak

yukar›daki bulutlar içindekileri dök-

meye bafllad› ve Almanlar karfl› taar-

ruza geçti.

Devre aras›na girerken skor berabe-

reydi fakat ya¤mur dolay›s›yla saha

iyice a¤›rlaflm›fl ve yer yer çamura

dönmüfltü. Böylece Macarlar›n pasa

dayal› oyunu darbe alm›fl, Almanlar›n

mücadeleci futbolu öne ç›km›flt›. Ay-

r›ca Alman kafilesinde bulunan Adi

Dassler’in icat etti¤i çivili kramponlar,

tak›m›n sahaya daha iyi ayak basma-

s›n› sa¤l›yordu. 84. dakikada imkân-

s›z denen gerçekleflti ve Helmut Rahn

galibiyet golünü att›. Maç sona erdi-

¤inde tüm ülke, uzun zaman sonra

ortak bir sevinç duygusuna kap›lm›fl

ve tekrar bir bütünlük hissetmiflti. O

günden sonra tüm Avrupa ve Dünya

Kupalar›na kat›lan Almanya, y›llar

sonra Lineker’e o ünlü sözünü de söy-

letecekti.

Catenaccio’dan total futbola

‹sviçreli teknik adam Karl Rappan,

Herbert Chapman’›n WM’sini biraz

daha defansif hale getirerek yeni bir

sistem deniyordu. Defanstaki üç-

lüden biri daha da geride yer ala-

rak bugünkü libero kavram›n›

oluflturuyordu. Catenaccio (asma

kilit) olarak bilinen bu sistemi

Milan’›n bafl›ndaki Nereo Rocco

‹talya’ya tafl›rken, onu zirveye ç›-

karan isim ise “La Grande” In-

ter’in yarat›c›s› Helenio Herrera oldu.

Herrera’n›n takti¤inde en önemli un-

sur, tak›m›n en gerisindeki libero ve

önündeki dört savunma oyuncusuy-

du. Bu flekilde hiç görülmedi¤i kadar

defansif bir hüviyete sahipti ancak ge-

nel kan›n›n aksine ayn› zamanda hü-

cuma da önem verirdi. Taç çizgilerini

tüm saha boyunca koridor gibi kulla-

nan bekleri sayesinde Inter, ata¤a kal-

karken de etkiliydi. ‹flte bu nokta, Her-

rera’n›n Catenaccio’sunu taklit etme-

ye çal›flanlar›n en önemli eksi¤i oldu.

Böylece 1963 y›l›nda Serie A flampi-

yonu olan Inter, ertesi sezon Avrupa

Kupas›’n› Real Madrid’i 3-1’le geçe-

rek evine götürüyordu. 1965 May›s’›

geride kald›¤›nda ise Inter ligi tam 68

golle zirvede tamamlam›fl ve Benfi-

ca’y› 1-0 yenerek Avrupa’da art arda

ikinci kupas›n› kazanm›fl olarak bir

anlamda yenilmez bir görüntü veri-

yordu.

Herrera taktiksel devrimin d›fl›nda fut-

bolcular›na yaklafl›m› aç›s›ndan da

külttü. Oyuncular›n›n maç d›fl›nda da

s›kl›kla birlikte olmalar›n› ve daima

konuflmalar›n› isterdi. Böylece maç-

lardan önce kampa girme uygulama-

s›n› bafllatan ilk teknik adam o oldu.

Futbolcular›n›n özel hayat›n› da göz

ard› etmeyen Herrera, ne yedikleri ve

kaç saat uyuduklar› konusunda bile

dikkatliydi. Bu kat› disiplin anlay›fl›

Inter’in baflar›s›nda önemli yer tutsa

da sonralar› tak›m› kötü etkileyen bir

hal ald›. Jock Stein’›n tamamen Glas-

gow’lu gençlerden oluflan Celtic’ine

2-1 kaybedilen 1967 Avrupa Kupas›,

bunun su yüzüne ç›kt›¤› an oldu.

88

TamSaha

89

Mustafa Akkaya

Futbolda

de¤iflim

rüzgârlar›

23 Ekim akflam› Manchester sakinlerinin bir

yar›s› coflku ve umut içindeyken, gördüklerinin

bir kâbus olmas›n› ümit eden di¤er yar›s› ise

kederliydi. fiehrin mavi tak›m›, k›rm›z› olanlar›

6-1’le Old Trafford’un çimlerine gömmüfltü. Kim

bilir; belki de bu skor, günün birinde meflin

yuvarla¤a yön veren maçlar›n aras›na

yaz›lacakt›r...