Basic HTML Version
mental hazırlık süreci olmalıdır. Sporcu
yapacağı antrenman hakkında yeterli
bilgiye sahip olmalı ve bu antrenmana
çıkmadan zihinsel olarak çalışma ko-
şullarına ve içeriğine kendini hazırla-
malıdır. Böylelikle antrenmanda tekrar
bir algılama, kavrama sürecine ihtiyaç
duymadan hareketin bütünlüğüne
yoğunlaşacak ve kopmalar yaşamaya-
caktır. Antrenman öncesindeki men-
tal çalışma, sporcunun olumlu tutum
sergilemesine yardımcı olacağından
dikkati yüksek seviyeye taşıyarak onu
sakatlıktan da koruyacaktır. Uyanık ve
programlanmış bir zihin vücut koor-
dinasyonunu sağlayarak, anlık dikkat
kaybından dolayı oluşacak sakatlıklar-
dan korunmayı sağlayacaktır.
Sakatlıkların oluşum aşamasında
birçok neden olduğunu söyleyebiliriz.
Sporcunun sürekli olarak ‘’sakatlan-
mamam gerek’’ düşüncesi sporcuda
ciddi bir baskı yaratır. Bu düşüncenin
temelinde maç başı alacağı, yönetici
ve antrenör baskısı, daha önce sakat-
lık yaşayıp takımını bir süre yalnız bı-
raktıysa takım arkadaşları ve taraftar
baskısı yatmaktadır. Sporcu bu dü-
şünce ile başa çıkmaya çalışırken, ba-
sın bu malzemeyi acımasızca kullanıp
sporcunun üzerindeki baskının kontrol
edilemeyecek bir noktaya gelmesini
sağlayabilmektedir. Stres her ne kadar
çoğu zaman sporcuyu motive eden bir
kaynak olsa da, aşırı stres; kaslarda
yarattığı gerginlik ve yarattığı olumsuz
algı ile sporcunun sakatlanma riskini
artırır.
Sakatlık sürecinde zihinsel antren-
man
Futbol uzun süre yüksek perfor-
mans sergilenen bir oyundur. Uzun sü-
reli oluşu sporcunun fiziksel ve psiko-
lojik olarak yorgunluğuna neden olur.
Bu süreçte dikkat dağınıklığı ve vücut
koordinasyon bozukluğu yaşanabilir.
Antrenman ve müsabaka şiddeti yük-
sek olduğunda alınacak darbeler ya da
yeteri kadar hazır olmayan kas - iskelet
sistemi bir tetikleyici ile olumsuz yön-
de etkilenir. Yani sporcu sakatlıklarının
nedenleri fiziksel darbeler ya da eksik-
likler olduğu kadar, psikolojik olarak
hazır olmamaktan da kaynaklanabilir.
Sporcuların üst düzey performansa
sahip olarak uzun yıllar istikrar sağla-
maları fiziksel olduğu kadar zihinsel
olarak da hazır olmaları ile mümkün
olacaktır. Aynı zamanda sporcunun
sakatlık sürecinde kas kaybını en aza
indirebilmesi için de zihinsel egzersiz-
lerden faydalanması mümkündür.
Yapılan bilimsel araştırmalarda zi-
hinde prova edilen hareketlerin ger-
çekte olduğu gibi beyin ve sinir ağları
tarafından gönderilen kimyasallarla
kaslara elektrik sinyaller gönderdiği ve
kası harekete geçirdiği tespit edilmiş-
tir. Bu tespit sakatlık sürecinde birçok
sporcunun tedavi sürecini kısalttığı
gibi, yaşadığı olumsuzluk düşüncesin-
den uzaklaşarak bu dönemi avantaja
çevirmesini sağlamaktadır.
Günümüzde bazı sporcuların sakat-
lık sonrası performanslarının eskisine
oranla daha iyi olması ya da daha kötü
olması, bu süreci nasıl geçirdiklerine
bağlıdır.
Sakatlık sürecinde üç önemli unsur
Spor yaralanmaları ile başa çıkmak
için hem fiziksel hem de zihinsel reha-
bilitasyon gerekmektedir. Bu süreçte
sporcu, öfke, üzüntü, depresyon gibi
geniş bir duygu yelpazesine sahip olur.
Bu tür duyguları kontrol edebilmek,
olumsuz enerjiden kurtulabilmek için
olumlu duygu durum stratejileri be-
lirlemek önemlidir. Özellikle sakatlık
sürecinde sporcunun pozitif algı oluş-
turabilmesi için; sakatlığı ve sorumlu-
lukları hakkında bilgilendirilmeli, zi-
hinsel antrenman yapmalıdır.
Sporcunun sakatlık konusunda
bilgilendirilmesi:
Sporcu sakatlık süre-
cinde öncelikli olarak büyük bir korku
yaşar. Aklında hiç olmayan birçok soru
oluşur. Ne zaman iyileşeceğim? Eski
performansıma geri dönebilecek mi-
yim? Neden oldu? Bunlar zaten hep
benim başıma mı gelecek? vb. sorular
sormaya başlar. Bu soruların cevap-
larını bulamayan sporcuda yaşadığı
korkuyla birlikte anksiyete (huzursuz-
luk, kontrol edilemeyen kaygı ve ev-
ham hali) hali hakim olur. Bu süreçte
kontrol edilemeyen duygular ile birlik-
te yeme ve uyku bozuklukları ortaya
çıkar, sporcu için fiziksel ve psikolojik
olarak iyileşme süreci beklenenin de
üzerinde olur. Bu nedenle sporcu sa-
katlığı konusunda bilgi sahibi olmalı ve
kafasındaki belirsizlikler ortadan kal-
dırılmalıdır. Sakatlık sürecinin henüz
başında aşağıdaki sorulara cevap alan
bir sporcu kontrol duygusu hissedecek
ve ruhsal olarak rahatlayacaktır.
• Ne tip bir sakatlık?
• Tedavi süreci ne kadar sürecek?
• Bu süreçte dikkat edilmesi gereken
hususlar?
• Yapılacak egzersizler?
• Sakatlık sürecinde beslenme ve din-
lenme?
Bazı sakatlıkların fiziksel ve psiko-
lojik olarak rehabilitasyon süreci uzun
sürmektedir. Her bir sporcu için de bu
süreç farklıdır. Sporcular bu bilinçle ha-
reket etmeli ve bir başka sporcuyu baz
alıp sahaya dönmek için acele etme-
melidir. Kendini psikolojik olarak çok
hazır hissetse bile fiziksel rehabilitas-
yon sürecinin tamamlanması gerek-
mektedir. Yeniden bir sakatlığa zemin
hazırlamamak için sporcu son derece
sabırlı ve dikkatli davranmalıdır. Cinsi-
yet farklılıkları da sahaya dönüş süre-
cini etkilemektedir. Kadınların sakatlık
sonrası toparlanma süresi erkeklere
göre farklılıklar göstermektedir.
Sporcunun sorumlulukları hakkın-
da bilgilendirilmesi:
Sporcu sakatlığı-
nın sorumluluğunu taşımalıdır. Geç-
İnsan biyolojik, sosyolojik ve psi-
kolojik bir varlıktır. Sağlıklı bir yaşam
sürdürebilmek ve sağlıklı davranışlar
sergilemek bu unsurların bütünlüğü-
nü gerektirir. Sportif başarı sadece fi-
ziksel yeterlilik ile sağlanamaz. Fiziksel
yeterlilik yanında psikolojik hazırlık
gereklidir. Bu nedenle sporcu güçlü bir
zihin yapısına sahip olmalıdır. Sporcu,
fiziksel performansı çok üst düzeyde
olsa da onu çoğu zaman başarı ya da
başarısızlığa götüren en önemli etken
düşünce ve davranışlarıdır. Sportif üst
düzey performans seviyesine ulaşan,
teknik, taktik ve kondisyonel özellikle-
re sahip sporcular ulusal ve uluslarara-
sı çok sayıda müsabaka içinde yer alır-
lar. Bu düzeydeki yarışmalarda fiziksel
üstünlükten ziyade psikolojik olarak
kontrollü davranış modeli sergileyen,
baskılara dayanıklı, enerjisini kontrol
edebilen, stresi bir motivasyon kayna-
ğına dönüştürebilen sporcular perfor-
manslarını üst düzeye taşıyarak başa-
rıya ulaşabilirler.
Sporcular kazanma odaklı çıktıkla-
rı mücadelelerde baskı anında çabuk
çözülebilir ve sağlıklı düşünmeleri ya-
şadıkları baskıya bağlı olarak engelle-
nebilir. Sporcu sadece sonuca odaklı
olduğunda rakip avantaj sağladığında
panik yaparak kontrolü ve vücut ko-
ordinasyonunu kaybeder. Bu nedenle
sporcu her mücadeleye mevcut po-
tansiyelini en etkin biçimde kullan-
mak üzere çıkmalıdır. Motivasyon
kaynaklarını yarışma süresi boyunca
doğru bir şekilde kullanıp oyundan
düşmemelidir. Her bir sporcu mevcut
potansiyelini ortaya koyarak en iyisini
yapmaya çalıştığında başarılı sonuçlar
kendiliğinden gelir.
Başarılı sporcular zorluk seviyesi
yüksek mücadelelerden daha fazla
haz alırlar. Onlar için yenmek yenil-
mek değil performansını en iyi şekil-
de sahaya yansıtarak oyundan zevk
almak önemlidir. Baskı anında yaratı-
cılıklarını kullanabilecek olmalarının
verdiği rahatlık ile doğru düşünce ve
davranış sergilemeleri onlara büyük
keyif vermektedir. Mücadele etmek
onlar için bir zevk kaynağıdır. Yıldız
oyuncular müsabaka anında sahada
en çok zevk alanlardır. O halde; sportif
performansı üst düzeye taşıyabilmek
ve devamlılığını sağlayabilmek için
fiziksel yeterliliğin yanı sıra psikolojik
yeterliliğe de ihtiyaç duyulmaktadır.
Mental hazırlık süreci
Sporcuların fiziksel olarak hazırlık
süreci antrenörler tarafından sistemli
bir şekilde hazırlanır. Hafta boyunca
antrenmanlarda teknik- taktik ve kon-
disyon çalışmaları yapılmaktadır. Bu
süreçte antrenman içeriği sporcula-
rın fiziksel kapasiteleri, hava koşulları,
müsabaka zorluk derecesi göz önünde
bulundurularak hazırlanır. Mental ça-
lışmalar da aynı fiziksel koşullardaki
değişimler gibi sporcunun farklı çevre,
davranış, yetenek, değer ve inançlara
sahip olduğu göz önünde bulunduru-
larak hazırlanmalıdır. Sporcuların sa-
dece müsabakalarda değil, müsabaka
hazırlık sürecinde tüm antrenmanlar-
da üst düzey konsantrasyona sahip
olmaları gerekmektedir. Bu, özel bir
çalışma ve disiplin gerektirmektedir.
Bu nedenle sadece müsabakalardan
önce değil tüm hazırlık aşamasında
Yazan: Arzu Alkan - Kadın Milli Takımlar Mentoru
Sakatlık sürecinde zihinsel
antrenmanın önemi
Spor yaralanmaları ile başa çıkmak için hem fiziksel hem de zihinsel rehabilitasyon gerekmek-
tedir. Bu süreçte sporcu, öfke, üzüntü, depresyon gibi geniş bir duygu yelpazesine sahip olur.
Sporcu bu dönemde pozitif algı oluşturabilmesi için sakatlığı ve sorumluluğu hakkında bilgilen-
dirilmeli, bunun yanında zihinsel antrenman yapmalıdır.
Futbol Gelişim
68
69
Futbol Gelişim