Basic HTML Version
98
TamSaha
Euro 2012’nin ev
sahiplerinden
Ukrayna’da ülke
futbolu, tüm
zamanlar›n en
büyük teknik
adamlar›ndan biri
olan Valeri
Lobanovski’nin
dehas›na paralel
geliflmiflti. Ancak
10 y›l önce
hayat›n› kaybeden
Loba’n›n ard›ndan
istikrars›z bir
yap›ya bürünen
Ukrayna futbolu,
Avrupa
fiampiyonas›’n›,
yeniden ç›k›fla
geçme ad›na büyük
bir f›rsat olarak
görüyor.
Onur Erdem
Euro 2012’ye Do¤ru
Ukrayna
uro 2012’nin ev sahiplerinden Ukrayna
her ne kadar önemli bir futbol geçmifli-
ne sahip olsa da özellikle Bat› Avrupa
ülkelerine k›yasland›¤›nda futbolla hay-
li geç tan›flan bir diyar. Bugünkü Ukray-
na topraklar›nda ilk maç, Avusturya-
Macaristan ‹mparatorlu¤unun son y›lla-
r›nda, o dönemde imparatorluk s›n›rla-
r› dâhilinde bulunan Lviv flehrinde, 14
Temmuz 1894 tarihinde oynanm›flt›.
Bu, Sokil adl› bir spor kulübü taraf›ndan
düzenlenmifl bir gösteri maç›yd›. Ancak
spor flenlikleri kapsam›nda oynanan bu
karfl›laflma “gol atan kazan›r” usulü oy-
nand›¤› için yaln›zca alt› dakika sür-
müfltü. Ayn› y›llarda Lviv’de bölgesel
nitelikli bir futbol federasyonu da kurul-
mufltu, fakat Ukrayna’da futbolun geli-
flip organize bir yap›ya bürünebilmesi
için daha en az bir çeyrek as›rl›k süre
geçmesi gerekiyordu.
Söz konusu geliflme, Sovyetler Birli¤i
dönemine denk gelecekti. Avusturya-
Macaristan ‹mparatorlu¤u ve Çarl›k
Rusyas› çökerken Ukrayna ve Bat› Uk-
rayna olarak iki ayr› parça
halinde ba¤›ms›zl›¤›n› ka-
zanan ülke, daha sonra
1922 sonlar›nda Ukrayna
Sovyet Sosyalist Cumhuri-
yeti çat›s› alt›nda toplana-
rak SSCB’ye kat›lacakt›.
Sosyalist rejimin, ülkede
hemen her alanda oldu¤u
gibi sporda da devlet eliyle
organizasyonu ve kalk›n-
may› hedeflemesi, henüz
emekleme evresinde olan Ukrayna fut-
boluna da bir anda müthifl bir ivme ka-
zand›racakt›.
SSCB’de sporun devlet eliyle organize
edilmesi, ço¤u kulübün de devlete ba¤-
l› birtak›m organlar›n bünyesinde gelifl-
mesi anlam›na gelmekteydi. Ayr›ca,
birlik dâhilindeki ülkelerde (Rusya ha-
riç) genellikle bir tak›m›n üzerinde du-
ruluyor ve bölgedeki futbol, o tak›m›n
öncülü¤ünde gelifltirilmeye çal›fl›l›yor-
du. Bu anlamda Ukrayna futbolunun
lokomotifi olma görevi de 13 May›s
1927’de kurulan Dinamo Kiev’e düfle-
cekti. Ancak 1936’da bafllayan Sovyet
Ligi’nde 1960’lara kadar sadece Mos-
kova tak›mlar› zirvede yer alma baflar›-
s›n› gösterdi. Bir baflka deyiflle Kiev’in
Sovyet futbolunda hâkimiyet kurabil-
mek için, 30 seneden fazla beklemesi
gerekmekteydi.
Dinamo’nun kazanaca¤› flampiyonluk-
lardan çok önce futbol dünyas›nda bir
mite dönüflmesiyse, II. Dünya Savafl›
zaman›na denk gelmekte… Tabii bura-
da “mit” sözünün alt›n› çiz-
mekte fayda var, zira söz ko-
nusu hadise, zaman içerisin-
de çok farkl› flekillerde anla-
t›la anlat›la gerçeklikten bir
hayli uzaklaflm›fl durumda.
II. Dünya Savafl› s›ras›nda ifl-
galci Alman askerleriyle Di-
namo Kiev futbolcular› ara-
s›nda oynand›¤› varsay›lan
ve futbol literatürüne “ölüm
maç›” olarak geçen karfl›lafl-
madan bahsediyoruz.
Nazilerle “ölüm maç›”
ve iflin gerçe¤i
Bugün Dinamo’nun maçlar›n› oyna-
d›¤› Valeri Lobanovski Stad›’n›n yan›
bafl›nda, üzerinde dört futbolcunun
gravürlerinin bulundu¤u bir an›t yer
almakta. II. Dünya Savafl› sonras›nda
bizzat Sovyet yönetiminin de iste¤iyle
yay›lan efsaneye göre Almanlarla Di-
namolular aras›nda oynanan karfl›lafl-
may› Dinamolular›n kazanmas› üzeri-
ne Almanlar maç bitiminde bütün Di-
namolu oyuncular› kurfluna dizmiflti.
Futbolcular›n adeta ölüme gidecekle-
rini bile bile maç› kazanmas›, onlar›n
gururlar›n› ve ba¤›ms›zl›k sevdalar›n›
hayatlar›ndan da fazla önemseyen bi-
rer kahraman olarak alg›lanmas›n›
sa¤lam›fl ve 1971 y›l›nda da Dinamo
Stad›’n›n yan›nda, mevzubahis an›t
bu kahramanlar›n an›s›na dikilmiflti.
Peki iflin asl› neydi? “Dynamo: Defen-
ding the Honour of Kyiv” (Dinamo:
Kiev’in Onurunu Savunufl) kitab›n›n
yazar› Andy Dougan’a göre, Dinamo-
lu baz› oyuncular, iflgal y›llar›nda,
aralar›na üç de Lokomotiv Kiev oyun-
cusu alarak FC Start ad›nda bir tak›m
oluflturmufllard› ve bu tak›mla, o dö-
nem oynanmaya bafllayan Kiev ligin-
de mücadele ediyorlard›. Oynad›klar›
maçlar›n neredeyse hepsini kazan-
maktayd›lar ve yendikleri tak›mlar
aras›nda Rumen ve Macar garnizon-
lar›n›n tak›mlar› da yer almaktayd›.
Sonunda karfl›lar›na Luftwaffe’nin (Al-
man Hava Kuvvetleri) tak›m› olan Fla-
kelf de ç›km›fl ve FC Start’›n ezici üs-
tünlü¤üne sahne olan maçta sahadaki
oyun tabelaya da yans›m›flt›: 5-0. Bu-
nun üzerine iki tak›m aras›nda yeni
bir karfl›laflma organize edildi. Üstelik
bu kez karfl›laflmaya bir SS Subay› ha-
kemlik edecekti. Sa¤lanan bu koflul-
larla birlikte Flakelf bu kez FC Start fi-
lelerine üç gol göndermiflti gönder-
mesine fakat kalesinde yine befl gol
görünce bu fazla bir önem arz etme-
miflti. Maçla ilgili Dougan’›n anlatt›k-
lar›na bak›lacak olursa Nazileri en
çok afla¤›layan hareketse, FC Start
oyuncusu Aleksey Klimenko’nun bir
pozisyonda rakip kaleciyi çal›mlad›k-
tan sonra topu kale çizgisine kadar
sürmesi, ard›ndan da topu çizginin
ötesine yuvarlamaktansa adeta “size
bu kadar› da yeter” dercesine geri dö-
nüp topu orta sahaya yollayan bir flut
ç›karmas›yd›.
Yaflananlar üzerine FC Start oyuncu-
lar› kurfluna dizilmemifllerdi belki
ama maç biter bitmez hepsi gözalt›na
al›narak sorguya çekildi. Tabii Nazile-
rin lügatinde “sorguya çekmek” ile
“iflkence” efl anlaml› sözler oldu¤un-
dan, futbolcular›n gözalt›ndayken çok
fazla insanl›k d›fl› muameleye maruz
kald›klar›n› da belirtmek gerek. Hatta
içlerinden Mikola Korotkih gördü¤ü
iflkenceye dayanamay›p yaflam›n› yi-
tirmiflti. Geri kalan 10 oyuncuysa bir
mahkûm kamp›na gönderilecekti. Al-
t› aya yak›n kampta tutulan oyuncu-
lardan bir üst paragrafta da bahsi ge-
çen Klimenko ile birlikte Ivan Kuz-
menko ve Mikola Truseviç
de burada idam edilecekti.
Bir di¤er oyuncu Pavlo Ko-
marov ise kaybolmufltu!
Sonuçta Dinamolu oyun-
cular›n yaflad›klar›, sonrala-
r› çok daha abart›l› bir bi-
çimde anlat›l›p gerçe¤in-
den epey farkl› bir hal al-
d›ysa da futbol tarihinin en
büyük trajedilerinden biriy-
di ve kendilerinin ard›ndan
yarat›lan mitle birlikte Di-
namo Kiev, Ukraynal›lar
ad›na bir futbol tak›m›ndan
çok daha ötesi haline gel-
miflti. Elbette bu ayn› za-
manda, milliyetçi ideolojinin unuttu-
rulmaya çal›fl›ld›¤› bir sistemde ironik
bir durumun oluflmas›na da yol aça-
cakt›. Zira ço¤u Ukraynal›n›n gözün-
de Dinamo art›k ulusal bir semboldü.
Lobanovski y›llar›
Ukrayna futbolunun ve Dinamo Ki-
ev’in kendisini önce SSCB s›n›rlar›
içinde, sonra da Avrupa çap›nda ispat
etmesi, daha önce de de¤inildi¤i üze-
re 1960’lardan itibaren mümkün ola-
bildi. 1960 y›l›nda Sovyetler Birli¤i ilk
Avrupa fiampiyonas›’nda flampiyon-
lu¤a ulafl›rken, tak›m›n ilk on birinde
Dinamo Kiev’den sadece orta saha
oyuncusu Yuri Voinov yer almaktayd›
ve Kiev ekibinin de müzesindeki tek
kupa, 1954 tarihli Sovyet kupas›yd›.
Fakat sadece 10 y›l içerisinde SSCB
tak›m›n›n iskeleti Dinamolu oyuncu-
lardan oluflmaya bafllayacak ve tak›m
kupa kazanmay› bir al›flkanl›k haline
getirecekti.
1961 senesi, Ukrayna futbolu ad›na
bir milatt›. Dinamo Kiev, tarihinde ilk
kez Sovyet Ligi’ni zirvede tamamlar-
ken, bugünkü Donetsk, o günkü ad›y-
la Stalino flehrinin mütevaz› tak›m›
Shakhtar ise Sovyet Kupas›’n› müzesi-
ne götürmüfltü. Ancak bu sadece bafl-
lang›çt›. O günlerde henüz 22 yafl›n-
da genç bir y›ld›z aday› olan Dinamo
Kiev’in sol a盤› Valeri Lobanovs-
ki’nin futbolcu olarak çok yetenekli
olmas›na karfl›n antrenörlerinin fikir-
E
Lobanovski’nin
torunlar›
TamSaha
99
Valeri Lobanovski
FC Start