Brüksel'de düzenlenen UEFA Antrenör Eğitimcileri Kursu, UEFA'ya üye tüm ülkelerin antrenör eğitiminden sorumlu teknik direktörlerinin katılımıyla gerçekleşti. Kurs süresince antrenör eğitiminin "gerçek dünyaya" uygun olarak verilmesi kavramı üzerinde yoğunlaşıldı. Bu yazıda kursta UEFA Teknik Direktörü Andy Roxburgh tarafından yapılan "Antrenörlerin Futbolun Gerçekliklerine Hazırlanmaları" başlıklı sunumu derlemeye çalıştık.

Yazan Serbülent Şengün

Futbolun doğasında bulunan bilinemezliği, önceden kestirilemezliğinin üzerine son 15-20 yılda; artan medya ilgisi, futbol finansmanının büyümesiyle yükselen oyuncu ücretleri, sponsor talepleri, kulüplerin ürün lansmanları gibi bir çok yeni konunun eklenmesiyle , özellikle üst liglerde görev alan bir antrenörün dünyası ciddi biçimde değişmiştir ve değişmeye de devam etmektedir. Andy Roxburgh Brüksel'de yapılan UEFA Antrenör Eğitimcileri Kursu'nda bu değişiklikler ışığında yeni futbol gerçekliklerini 5 ana başlıkta sıraladı :

Oyuncular & Sonuçlar

Özellikle profesyonel futbolda, oyuncular ve sonuçlarla ilgili olarak antrenörleri bekleyen gerçekleri Roxburgh'un yaptığı gibi madde madde sıralamak gerekirse;

1. Sonuç odaklı: Ülkemizde daha da fazla olduğunu düşünebileceğimiz sonuç odaklılık, antrenörlere öncelikle maç kazanma becerisi kazanmayı zorunlu hale getiriyor.

2. Yeteneğe bağımlı: Maçı kazanacak olanın, sahadaki futbolcuların yetenek seviyesi olduğunu düşünürsek, antrenörlerin kazanmaları gereken en önemli becerilerden biri yetenek tespit edebilme olmalı.

3. Güç öncelikle oyuncularda: Günümüz futbolunda bir çok oyuncu kulüp içerisinde çok ciddi bir güce sahiptir. Bu güç bazen yönetim katını etkilemek, bazen ise takım arkadaşlarını etkilemek için kullanılmaktadır. Dolayısıyla bir antrenörün oyuncu gücünü kontrol edebilmesi ve bu ilişkileri yönetebilmesi önemlidir.

4. Menajerler fazlasıyla aktif: Oyuncu menajerlerinin sürekli oyuncularla olan iletişimi ve oyuncular üzerindeki etkisi antrenörün bir şekilde menajerlerle sağlıklı ve kontrol edilebilir bir ilişki kurmasını zorunlu kılmaktadır.

5. Sadakatsizlik: Oyuncuların takıma karşı sadakatsizlik potansiyellerini engellemenin tek yolu bireylerden bir takım yaratmak ile mümkün olabilir. Takım duygusu ile hareket edilmesi sağlanabilirse bireysel sadakatsizlikler minimuma iner.

6. Sıkışık takvimler: Çok maç yapan takımların sıkışık takvimlerinde bir antrenörün önemli görevlerinden biri yorgunlukları yönetebilmektir.

Finansman & Yönetim

Günümüz profesyonel futbolu; her kademede para ile motivasyon sağlanan, iş dünyası ile doğrudan ilişkili, sponsorların etkin olduğu ve yönetimlerin tüm bu bileşenlerle hareket ettiği bir biçimde yönetilmektedir. Bu durum, antrenörlerin sponsorlarla ve yöneticilerle sağlıklı ilişkiler kurmasını ve temel organizasyon ve yönetim becerilerine sahip olmasını zorunlu hale getirmektedir.

Antrenörlerin Dünyası

Gene Andy Roxburgh'un sunduğu şekliyle madde madde sıralarsak, antrenörlerin dünyasında;

1. Sürekli olarak stres vardır.

2. Maç trafiği, seyahatler vb. sebeplerle antrenörün hayatı sınırlı zaman içerisinde geçmektedir.

3. Öngörülmesi oldukça zor ve sürekli olabilecek kriz ihtimalleri bulunmaktadır.

4. Sürekli olarak fizikselin dışında var olan zihinsel tempo, antrenörün hayatını enerjisiz bırakacak kadar yorucu kılmaktadır.

5. Medya baskısı ve mevcut örnekler yüzünden antrenörler imaj takıntılı hal alabilmektedir.

6. Antrenörler arasında ciddi oranda kıskançlık bulunmaktadır.

7. Tüm bunlar ve ilave sebepler ışığında antrenörün yaşamı liderlik becerileri gerektiren bir hayattır.

Bu çerçevede antrenörler bu hayata hazır olabilmek için;

• Kriz, stres ve zaman yönetimi konusunda uzmanlaşmalı,

• Liderlik becerilerini geliştirmeli,

• Zihinsel ve fiziksel güçlerini sürekli olarak artırmalıdır.

Medya & Kamuoyu

Medya ile ilgili söylenebilecekleri de birkaç başlık altında toplayabiliriz. Öncelikle futbolun çok ciddi bir kısmının televizyon gelirleri ile yaşadığını belirtmek gerekir. Bunun iki tane temel açılımı mevcut; birincisi medyanın futbolu etkileme noktasında kendisini güçlü hissetmesi ve bu etkiyi kullanması, ikincisi ise futbolun bir çok farklı boyutunun sürekli olarak kamuoyu tarafından takip ediliyor olması.

Sonuçta satılan bu ürünün en büyük alıcısı taraftar grupları olduğundan bu takip aynı zamanda taraftar gruplarının etki alanlarını da artırmaktadır. Zira taraftarlar futbolun kendisi üzerinde söz sahibi olma iddiası taşımaktadır.

Bu çerçeveden bakıldığında antrenörlerin yetkinliklerini artırmaları gereken alanlara yenilerinin eklendiği görülmektedir. Bir antrenör öncelikle medya ile nasıl iletişim kuracağını bilmelidir. Sadece hangi durumda nasıl konuşacağını bilmek doğru iletişimi sağlamak için yeterli değildir. Antrenörler sessiz kalması gereken durumları, ciddiye almaması gereken eleştirileri de iyi süzebilmelidir. Bunun yanı sıra sosyal medya (facebook, twitter vb.) antrenörlere yepyeni bir sorumluluk alanı vermiştir. Kişilerin günlük hayatlarından kesimler paylaştığı bu mecraları kullanan oyuncuların, bazı ifadeleriyle takım içerisinde sorunlar yaratması mümkün olduğu gibi, antrenörün bu araçları kullanımında da krizlerin çıkması çok olasıdır. Bu mecralardan uzak durmak, antrenörün sorumluluğunu azaltacak gibi görünse de dönüşen toplumsal yapı sebebiyle bu mecraları kullanmamak orta vadede daha başka sorun ve krizler yaratabilir.Dolayısıyla bir antrenör hem kendisinin sosyal medya iletişimini düzenli ve risksiz bir şekilde ilerletmeli, hem de ekibindekilerin bu konudaki tavırlarından haberdar olmalı ve gerekirse bunlara düzenleme getirmelidir. Bu konu aynı zamanda taraftarlar ve genel olarak kamuoyu ile iletişiminde de antrenöre fayda sağlayacaktır. Kamuoyu ile ilişkilerini belirli bir çerçeve içerisinde ve kendisine saygı duyulacak şekilde ilerletmek bir antrenör için son derece önemlidir.

Duygular

Hiç tartışmasızdır ki futbol, duyguların son derece yoğun olarak yaşandığı bir oyundur. Bir penaltı kararı ya da kaçan bir penaltı, hata sonucu yenilen bir gol, son dakikada atılan bir galibiyet golü, oyuncunun antrenörün talimatları dışında hareket etmesi gibi maç içinde yaşanabilecek senaryoların yanında yönetim istifası, taraftar taşkınlıkları, antrenmanda oluşabilecek sakatlıklar, bir oyuncunun evlenmesi gibi saha dışı durumlar takım içerisindeki herkesin ve elbette ki antrenörün duygusal dünyasında değişikliklere sebep olur. Bu tip pozitif ve negatif duygu yoğunluklarının düzgün yönetilmesi antrenörün hayatını kolaylaştırabilecek aksi durum ise onun karşısına zorluklar çıkaracaktır.

Bu kapsamda bir antrenörün yapması gerekenler şu şekilde özetlenmiştir;

• Öz-farkındalık yaratmak: Antrenör kendi kimliğini iyi bilmeli, hangi durumlarda nasıl tepkiler verdiğinin farkında olmalı ve bu bilgiye dayanarak çevresiyle olan ilişkilerinin çerçevesini nasıl çizeceğini tasarlamalıdır.

• Öz-yönetim: Kendi tavırlarını ve olaylara karşı yaklaşımlarını bilen bir antrenör, kendisi için potansiyel olarak sıkıntı yaratacak süreçlerden, ilişkilerden kaçınmalı, kendisini güçlendirecek süreçlere ve ilişkilere ağırlık vermelidir.

• Sosyal farkındalık: Antrenör etrafındaki kişilerin karakterleri ve tavırlarını mümkün mertebe algılayabilmeli ve kendi duygu, tutum ve davranışlarını, etrafındakilerle çatışmayacak, kendisi için faydalı bir hale getirecek şekilde davranmalıdır.

• İlişki yönetimi: Antrenör için en önemli özelliklerden bir tanesi sadece oyuncuları ve ekibi ile değil genel olarak kiminle nasıl konuşacağını, kimlerle ilişkisini hangi samimiyet düzeyinde tutacağını bilmesidir.

Futbolda da mesleki ve insani başarı için kendisini başkasının yerine koyabilme, başarı ve başarısızlığı hazmetme, baskı ve stresle başa çıkabilme ve öfke kontrolü sağlayabilme son derece önemlidir. Dolayısıyla duygular dünyasında sıkıntı yaşamamak için gene hayatın geneli için geçerli olacağı üzere, çalıştığı takımdaki krizleri yönetmek, tüm ekip ve kulüp için standartlar oluşturmak, genel olarak iyimser olmak ve işini tutkuyla yapmak bir antrenörün başarısı için son derece önemlidir.

Başarısızlık, maç kayıpları şüphesiz ki futbolun doğasında olan şeylerdir. Bir kayıp serisinde ya da bir başarısızlık anında tekrar ayağa kalkabilme becerisi bir antrenör için hayati önem taşır. Stres ve baskıyla başa çıkabilmek için stresin yapısı değerlendirilmeli, tam olarak stresin kaynağı tespit edilerek bu kaynak nokta üzerine odaklanılmalı, stres sonrası ortaya çıkan diğer unsurlardan uzaklaşılmalıdır. Bunun yanı sıra sonuçlar üzerine değil performans üzerine odaklanılmalı, her tür ihtimale zihinsel olarak hazır olunmalı, korkular yenilmeli ve inançlı olunmalıdır.

Tüm bunlar ışığında iyi bir antrenörün aşağıdaki özelliklerin birçoğuna sahip olması gerektiği söylenebilir;

• İyi bir oyuncu / iyi bir yardımcı antrenör

• İyi bir insan ilişkisi yöneticisi

• İyi bir teknisyen

• İyi bir medya adamı

• İyi bir satışçı

• Üst düzey rekabetçi

Dolayısıyla, bütün bu makaleden ortaya çıkan tablo aslında zaten tüm antrenörlerin bildiği bir gerçeği sadece daha somut bir hale sokmaktadır. Antrenörlük çok fazla bileşeni olan son derece zor bir meslektir. Bununla birlikte antrenörlerin mesleklerinin bu gerçeklerini sadece bir olgu olarak kabul etmemesi, aynı zamanda bu gerçekliklerle nasıl mücadele edeceklerini bilmeleri, kendilerini sürekli gelişime açık tutmaları gerekmektedir.