Dünyanın 1 numaralı kulübü olarak gösterilen Barcelona yıllardır bütün kupaları topluyor ve bu başarıları altyapıdan yetiştirdiği oyuncularla elde ediyor. Barça'nın başarısı üzerine Türkiye'de de fazlasıyla söz söyleniyor ancak iş uygulamaya geldiğinde ortada hiçbir şey görünmüyor. Spor Toto Süper Lig kulüplerinin altyapıdan yetiştirip oynattığı oyunculara göz attığımızda sadece acı bir gerçekle karşılaşıyoruz. Şu ana kadar sadece 30 altyapı oyuncusu kulüplerinde forma giydi ve bu rakam toplamın içinde yüzde 6'lık bir yer tutabiliyor.

Ceyla Kütükoğlu

Taraftarların o kulüpte büyümüş, tesislerdeki çimlerden filizlenmiş oyuncuya bakışı farklı olur hep. Aileden biridir, mahallenin çocuğudur onlar. Kızılsalar da gitseler de yerleri ayrıdır. Onlar da takımı farklı görür, içselleştirir, çoğu zaman bayrak adam olur. Duygusal yönü bir yana, ekonomik ve stratejik açıdan da altyapıdan yetişenler takımın en değerli oyuncularıdır. Kulüplerin özkaynağını oluşturan altyapı oyuncularının, yetiştikleri kulüplere getirisi yüksektir. Barcelona ve Bayern Münih gibi Avrupa devleri altyapısından çıkardığı oyuncuları hem oynatarak hem de satarak gençlik geliştirme programlarından kâr elde ediyor. Kulübün kendi gençlik geliştirme programından çıkardığı bir oyuncu düşük bir mâliyetle kulübü büyük gelir kazandırabiliyor.

Türkiye'de ise ibre terse doğru. Altyapıda oyuncu yetiştirmek kulüplerin odaklandığı bir konu olmamakla birlikte altyapıdan gelen oyuncuyu oynatmak bir avantaj değil, sadece bir zorunluluk olarak görülüyor. Futbolla ilgili tüm tartışmalarda Barcelona ve La Masia modeline övgü yağdırılırken, uygulamada tersinin yapılması bir hayli ilginç. Ligimizdeki gençlere verilen süreler ve altyapıya yapılan yatırım seviyesinin düşüklüğü göz ardı edilemez bir gerçek. Türk futbolunun geleceği için gençlik geliştirme programlarının gerçek anlamda hayata geçirilmesi ve gençlere şans tanınması gerekiyor. Bu çözüm hâlâ uygulanabilir gözükmese de borç seviyesi, Millî Takım oyuncu havuzunun darlığı gibi güncel sorunlar,önünde sonunda herkesi bu çözüme yöneltecek.

Avrupa Profesyonel Futbol Gözlemcileri Derneği'ne göre altyapı oyuncusu 21 yaşından önce kulübün gençlik geliştirme programında en az 3 sene yer almış oyuncular olarak kabul ediliyor. Bu yüzden Spor Toto Süper Lig'in altyapı profiline baktığımızda 18 yaşından önce transfer edilmiş veya filiz lisanstan itibaren o takımda yer alan oyuncular altyapı oyuncuları sayılıyor.

2011-2012 Spor Toto Süper Lig takımları içinde özel bir durumu olan Ankaragücü dâhil, kadrolarda en fazla 4 altyapı oyuncusunun süre bulabildiği görülüyor. Özellikle 21 yaş altı altyapı oyuncularının kadroda sadece kuralları uygulamak için bulunması dikkati çekiyor. Bu sezonunun ilk yarısında takımların kadrolarındaki oyunculara baktığımızda, toplam 51 oyuncunun oynadığı kulübün altyapısından yetiştiğini görüyoruz. Bu oyuncularından sadece 30'u takımlarında süre alabiliyor. Yani ligimizde oynayan oyuncuların sadece yüzde 6'sı kulüplerin kendi altyapılarından yetiştirdiği oyuncular. Toplam alınan süre içindeki oranlarının da çok düşük olduğunu belirtmekte yarar var.

Özel durumu nedeniyle genç takımında yer alan oyuncularla oynamak zorunda kaldığı bu sezonda Ankaragücü'nde Metin Aydın, Aybars Garhan, Bayram Olgun gibi genç isimler zaman zaman şans buluyor. Aynı zamanda Genç Millî Takım oyuncularından olan Ankara doğumlu Metin Aydın ve arkadaşları kendilerine verilmiş bu zorunlu şansı değerlendirmek zorunda.

Galatasaray ve Fenerbahçe'de dörder oyuncu

Diğer takımlara baktığımızda Galatasaray, Fenerbahçe ve Gençlerbirliği'nin gençlik geliştirme programlarından en çok oyuncu çıkarmış takımlar olduğunu görüyoruz. Galatasaray'ın Florya çıkışlı oyuncuların ikisi Semih Kaya ve Emre Çolak, genç sayılabilecek 21 yaş altı kategorisinde bulunuyor. Aydın Yılmaz ve Sabri Sarıoğlu kulübün yetiştirdiği diğer önemli oyuncular. Ancak bu dört oyuncudan sadece biri hem İstanbul doğumlu hem de ilk kulübü Galatasaray. Yani Galatasaray'da Arda Turan'ın gidişinden sonra mahallenin en eski çocuğu olarak Aydın Yılmaz kaldı. Kadroda olup da ligde oynayamayan oyunculardan 16 yaşındaki Berk Yıldız bu sezon bir kez Ziraat Türkiye Kupası maçında sahaya çıktı.

Fenerbahçe'nin de oynattığı dört oyuncu kendi gençlik geliştirme programına dâhil. Bunlardan Recep Niyaz'ı şimdilik dışarıda tutmak gerekiyor. Recep Niyaz hem geçen sezon Denizlispor'dan transfer edildi hem de Spor Toto Süper Lig'de bu sezon sadece bir maçta 10 dakika süre alabildi. Hem İstanbul doğumlu olup hem de futbola Fenerbahçe'de başlayan Erten Ersu ise henüz ligde şans bulamadı. Denizlispor'dan Fenerbahçe altyapısına geçen bir diğer genç oyuncu ise Gökay Iravul. Genç Millî Takımlarda farklı kategorilerde 54 kez forma giyen genç oyuncu, Spor Toto Süper Lig'de bu sezon ikisi ilk 11 olmak üzere üç maçta sahada yer aldı. Gençlerin haricinde Fenerbahçe kadrosunda bulunan iki altyapı oyuncusu daha var. İzmir doğumlu Semih Şentürk 16 yaşında geldiği Fenerbahçe'de taraftarın sevgisi ile hep genç kaldı. Öyle ki, geçtiğimiz sezona kadar adı hâlâ "Genç Semih"ti. Fenerbahçe tedrisatından geçmiş bir diğer oyuncu, 11 yaşından beri sarı-lacivertli formayı giyen Mert Günok. Bu sezon üç maçta forma giyen Mert Günok, kaleyi Volkan Demirel'den devralacağı günü bekliyor.

Ankaralı Gençler

Gençlerbirliği, kalesini kendi bünyesinden yetişmiş oyuncularına emanet eden iki kulüpten biri. Hem Ramazan Köse hem de Ümit Millî Takımımızın kalecisi Özkan Karabulut, Gençlerbirliği'nde büyümüş oyuncular. Aslında takımın kadrosundaki tüm altyapı oyuncuları mahallenin çocuğu tanımlamasına birebir uyuyor. Kadrosundaki 5 altyapı oyuncusu da Ankara doğumlu. Bunlardan dördü bu sezon süre alabildi. 21 yaş altı oyuncular Berat Tosun, Efşan Geçgin, Özkan Karabulut ve Soner Aydoğdu futbola başladıkları ilk günden beri Gençlerbirliği'nde, yani yüzde yüz "Ankara Rüzgârı"nın ürünleri. Aralarında en çok süre bulan isim Soner Aydoğdu. Soner bu sezon ligde 14 maçta 3 gol kaydetti.

Büyükşehir Belediyespor'un kadrosunda kulüpte yetişmiş 4 oyuncu var ama bunlardan sadece biri süre alabiliyor. 16 yaşında Büyükşehir Belediyesi'nde gelen Mahmut Tekdemir, takımın tecrübeli isimleri arasında yer alıyor. 18 yaş altı Millî Takım'ın yıldızları Enver Cenk Şahin ve İbrahim Yılmaz bu sezon sadece 1 maçta çok az süre alabildi. 1996 doğumlu Ersin Kayalar ise henüz forma şansı bulamadı. Genç oyunculara bu sezon pek süre veremese de yeni bir kulüp olan Büyükşehir Belediyespor'un Abdullah Avcı yönetiminde başladığı gençlik geliştirme programına önem verip her sene programdan çıkan bir veya birkaç oyuncuyu Spor Toto Süper Lig'e taşıması dikkate değer.

1 numara Serdar Aziz

Bu sezon Bursaspor'un kadrosunda bulunan altyapı oyuncularının hepsi 21 yaş altı. En büyükleri Serdar Aziz doğduğu şehrin takımında yükselerek taraftarın gözüne girmiş isimlerin başında geliyor. Bu sezon zaman zaman kaptanlık pazubandını da takan Serdar Aziz, sadece Bursaspor'da değil tüm takımlar içinde de en fazla süre alan genç altyapı oyuncusu. Serdar Aziz'in Osmangazi'den hemşerisi Emre Pehlivan Genç Millî Takımlarda 42 kez forma giydi ama şimdilik Spor Toto Süper Lig'de sahaya ayak basmadı. Futbola doğduğu yer İzmir'de başlayan İsmail Haktan Odabaşı, 15 yaşında geldiği Bursaspor'un A takımında ilk kez iki sezon önce forma şansı buldu. Bu sezon ise 6 maçta yer aldı. Bursaspor altyapısının bu sezon piyasaya sürdüğü 17 yaşındaki Okan Deniz'e ise Ertuğrul Sağlam iki maçta görev verdi.

Necip Uysal farkı

Beşiktaş'ın kadrosunda 21 yaş altı 3 altyapı oyuncusu var. Bunlardan en çok konuşulanı en küçük olan Muhammed Demirci. 15 yaşında A takımla antrenmanlara çıkan Muhammed Demirci henüz resmi bir maçta İnönü Stadı'nın çimlerine ayak basamadı ama büyük bir kesim onun Beşiktaş'ın gelecekteki yıldızı olacağı görüşünü savunuyor. İki sezon önce ilk kez A takımda oynama şansı bulunan bir diğer Genç Kartal Atınç Nukan, bu sezon Spor Toto Süper Lig'de dakika alamadı. 20 yaşında olup 20 yıllık tecrübe ile oynayan Necip Uysal ise 11 yaşında geldiği Beşiktaş'ta hem Spor Toto Süper Lig'de hem de Avrupa Ligi'nde savunmanın önemli bir parçası haline geldi. Yabancı yıldızların göz kamaştırdığı Beşiktaş'ta, Necip hem futbolu hem de Beşiktaş'ın çocuğu olması nedeniyle taraftarın en sevdiği oyunculardan biri.

Ordu ve Samsun'da isim var, cisim yok

Karadeniz ekiplerinden Samsunspor'un elinde kulüp patentli dört 18 yaş altı oyuncu bulunuyor. Üçü Samsun doğumlu olan bu oyuncuların hiçbiri henüz takımda kendine yer bulmadı. Aykut Çift, Başaran Saraçoğlu, Hakan Balçık ve Oğuzhan Azğar yeni hocalarından forma bekliyor. Orduspor da benzer bir şekilde kendi yetiştirdiği genç oyunculara şans vermiyor. Orduspor'da eğitim almış genç oyuncular Batuhan Türkmen ve Ulvi Yağcı, Spor Toto Süper Lig'deki ilk sezonunu geçiren mor-beyazlılarda şimdilik sadece isimleri ile yer alabiliyor.

Trabzonspor'da ise bordo-mavi öğreti ile yetişmiş üç oyuncudan en kıdemlisi Tolga Zengin. Başarılı file bekçisi yıllardır aradığı şansı Onur Kıvrak'ın talihsiz sakatlığıyla yakaladı ama onu yokluğunu aratmadı. Bu sezon 10 maçta sahada yer alan genç oyuncu Mustafa Yumlu ise gerçek bir Trabzonlu. Hatta kısa dönemlerle transfer olduğu kulüpler de yine Trabzon kulüpleri. Bir diğer safkan Trabzonlu Tayfun Cora ise Spor Toto Süper Lig'de bu sezon sakatlığı nedeniyle hiç oynayamadı. Zeki Ayvaz ise zorunluluk nedeniyle kadroda yer alan isimlerden.

Genç gözde Alper

Alper Potuk hem Eskişehirspor'un hem de ligin en çok göze çarpan genç altyapı oyunculardan biri. Fenerbahçe ile uzun süren transfer görüşmelerinin ardından yuvadan ayrılmayan Alper Potuk bu sezonun en fazla süren alan altyapı oyuncusu oldu. Ancak Eskişehir'den yetişen diğer oyuncular Kayacan Erdoğan ve Sinan Ören daha tecrübeli olmalarına rağmen kendilerine takımda yer bulamıyor.

Altyapı oyuncusunun ekonomik getirisine en güzel örnek bu sezon Manisaspor'dan geldi. 16 yaşında geldiği Manisaspor'da sürekli forma giyen Yiğit Gökoğlan ara transfer döneminde 2.8 milyon euroya Galatasaray'a transfer oldu. Takımda kalan iki altyapı oyuncusundan Hikmet Balioğlu ve Murat Demir Spor Toto Süper Lig maçlarında görev alamıyor.

İki Akdeniz takımı Medical Park Antalyaspor ve Mersin İdman Yurdu'nun toplamda ikişer, oynayan ise birer altyapı oyuncuları bulunuyor. Medical Park Antalyaspor'da 21 altı yaş oyunculardan Musa Nizam 8 maçta görev alırken, Hüseyin Aydın forma şansı bulmadı. Mersin İdman Yurdu'nda ise kulüpte yetişen iki oyuncudan Nurallah Kaya'ya iki maçta görev verilirken, Cenker Pehlivan sadece kadroda yer almakla yetindi.

Altyapı bakımından bu sezon karnesi en kötü olan takımlar ise Kayserispor ile Sivasspor. İki takımda da sadece birer altyapı oyuncu bulunuyor. Sezon başında Engin Bekdemir ve Okay Yokuşlu gibi Genç Millî Takım oyuncularını toplayan Kayserispor'da 24 yaşındaki Abdullah Durak kulübün altyapısında yetişen tek isim. Sivasspor'un tecrübeli defans oyuncusu Hayrettin Yerlikaya da Sivas'ta doğmuş ve Sivasspor altyapısında yetişmiş tek oyuncu.

Veriler gösteriyor ki, pek çok kulübün kadrosunda dahi altyapı oyuncusu zor bulunurken, kadroda bulunan isimler de süre almakta zorlanıyor. Avrupa kulüplerinden Barcelona ve Bayern Münih gibi örnekler akademilerinden yetiştirilen oyuncuları verimli bir şekilde kullanırken Porto ve Udinese gibi kulüpler altyapısına kattığı genç oyuncuların satışlarından büyük gelir elde ediyor. Türk kulüplerinin gençlik geliştirme programlarının verimliğinin sağlanması için daha çok ilgiye, yatırıma ve en önemlisi de cesarete ihtiyaç var.

Süper Lig Kulüpler'nin Altyapıdan Yetiştirdiği Oyuncu Sayıları

Kulüp	Altyapı Oyuncusu	Oynayan Oyuncu
Galatasaray	5	4
Gençlerbirliği	5	4
Fenerbahçe	4	4
Bursaspor	4	3
İBB	4	3
Ankaragücü	4	2
Eskişehirspor	3	2
Trabzonspor	3	2
Beşiktaş	3	1
Gaziantepspor	2	1
M.P. Antalyaspor	2	1
Mersin İ.Y	2	1
Kayserispor	1	1
Sivasspor	1	1
Samsunspor	4	0
Manisaspor	2	0
Orduspor	2	0
K. Karabükspor	0	0
Toplam	51	30

Süre Alan Altyapı Oyuncuları

Oyuncu	Kulübü
Necip Uysal	Beşiktaş
İ. Haktan Odabaşı	Bursaspor
Okan Deniz	Bursaspor
Serdar Aziz	Bursaspor
Enver Cenk Şahin	İBB
İbrahim Yılmaz	İBB
Mahmut Tekdemir	İBB
Alper Potuk	Eskişehirspor
Kayacan Erdoğan	Eskişehirspor
Mert Günok	Fenerbahçe.
GökayIravul	Fenerbahçe
Recep Niyaz	Fenerbahçe
Semih Şentürk	Fenerbahçe
Aydın Yılmaz	Galatasaray
Emre Çolak	Galatasaray
Sabri Sarıoğlu	Galatasaray
Semih Kaya	Galatasaray
Mahmut Bezgin	Gaziantepspor
Efşan Geçgin	Gençlerbirliği
Özkan Karabulut	Gençlerbirliği
Ramazan Köse	Gençlerbirliği
Soner Aydoğdu	Gençlerbirliği
Abdullah Durak	Kayserispor
Musa Nizam	M.P. Antalyaspor
Nurullah Kaya	Mersin İdman Yurdu
Atilla Aybars Garhan	Ankaragücü
Ümit Kurt	Ankaragücü
Hayrettin Yerlikaya	Sivasspor
Mustafa Yumlu	Trabzonspor
Tolga Zengin	Trabzonspor