TR
EN
25. Doping kontrolü yapılacak sporcu nasıl belirlenir?

Doping kontrolü yapılacak sporcu, çeşitli kriterler doğrultusunda belirlenir. WADA (World Anti-Doping Agency) ve Türkiye Dopingle Mücadele Komisyonu, doping kontrolü yapılacak sporcuların seçilme süreci için belirli standartlar ve yöntemler oluşturmuştur. WADA ilk yayınladığı Kod'dan bu yana gittikçe artan bir şekilde akıllı ve bilgiye dayalı test yapılmasını (Intelligent testing) önermektedir. Bunun amacı hem kaynakların verimli kullanılması hem de yakalama olasılığını artırmaktır. Doping kontrollerinin bir diğer amacı caydırıcılıktır. Bu iki temel unsur ve WADA'nın diğer kural ve önerilerine göre en uygun yöntem kontrolü yapacak dopingle mücadele kuruluşu tarafından belirlenir.

a) Rastgele Seçim: Kullanımı gittikçe azalmakla birlikte halen yaygın kullanılan bir yöntemdir. Hedef test olmayan tüm testler rastgele olmalıdır. Rastgele seçim yönteminde tüm sporcuların doping kontrolüne alınması olasılığı vardır. Bu nedenle caydırıcılığı yüksektir. Eşit veya ağırlıklı rastgele olarak yapılabilir. Ağırlıklı rastgele denen yöntemde sporcular daha önce bahsi geçen risk analizine göre derecelendirilir. Yöntem daha riskli bulunan sporcuların rastgele seçilme olasılıkları daha yüksek, düşük risklilerin daha az olacak biçimde belirlenir. Ancak sonuçta rastgele seçilir. Rastgele seçim, tüm sporcuların adil ve eşit bir şekilde test edilmesini amaçlar ve sporda temiz kalma teşvik edilir.

b) Hedef Test: Dopingle mücadele kuruluşu (ör. Türkiye Dopingle Mücadele Komisyonu) belirli sporcuları, performanslarındaki ani değişimler, önceki doping geçmişi ya da biyolojik pasaportlarındaki şüpheli bulgular gibi WADA tarafından belirtilen risk analizine uygun belirli kriterler doğrultusunda hedefleyerek seçebilir. Örneğin, bir sporcunun biyolojik pasaportundaki olağandışı değişimler veya rehabilitasyon sürecindeki hızlı iyileşmeler, bu sporcuların hedeflenmesine neden olabilir. Doping kontrolünü yapan kuruluş bu kriterleri veya sporcunun neden seçildiğini açıklamak zorunda değildir.

c) Müsabaka İçi ve Müsabaka Dışı Testler: Müsabaka içi testler, belirlenmiş bir müsabakadan sonra sporcuların test edilmesi şeklinde yapılır. Tüm sporlarda tek maç veya turnuva düzeninde önemli müsabakalarda daha sık olmak üzere yapılır. Hemen tüm branşlarda madalya kazanan sporcular ya da final müsabakalarında yarışan sporcular arasında yapılır. Rekor söz konusu olan branşlarda (ör. atletizm) rekorun tescili için yapılır. Müsabaka dışı testlerde ise, sporcular antrenman dönemlerinde veya herhangi bir zaman diliminde doping kontrolüne alınabilir. Bu çok büyük oranda bulunabilirlik bildirimine göre olmakla birlikte zorunlu değildir. Tüm sporculara herhangi bir yerde herhangi bir zamanda doping kontrolü yapılabilir.

d) Kayıtlı Test Havuzu: Kayıtlı Test Havuzuna giren sporcular, düzenli ancak tahmin edilemeyecek biçimde doping kontrolüne tabi tutulur.

Bu başlıkla ilgili WADA Kodu bağlantısı aşağıda sunulmuştur.

https://www.wada-ama.org/sites/default/files/resources/files/2021_wada_code.pdf#page=43
Sıkça Sorulan Sorular
1. Doping ne demektir?
2. Dünya Dopingle Mücadele Ajansı (WADA) nedir?
3. WADA'ya göre doping sayılan kural ihlalleri nelerdir?
4. Kusursuz Sorumluluk (strict liability) kuralı ne demektir?
5. Bulunabilirlik bildirimi nedir?
6. Dopingle mücadele kuralları (WADA CODE) nedir?
7. WADA kaynaklarına nasıl ulaşılabilir?
8. Sporcular neden doping yapar? Amaç sadece kazanmak mıdır veya başka sebepler var mıdır?
9. Yasaklılar Listesi nedir?
10. Yasaklanan madde ve yöntemler neye göre belirlenir? Yasaklama kriterleri nelerdir?
11. Hangi yöntem ve maddeler yasaklıdır?
12. Yasaklı yöntem ve maddelerin sporcu sağlığına yan etkileri neler olabilir?
13. İnternetten alınan gıda takviyeleri ve benzeri ürünlerde doping maddesi bulunma riski var mıdır?
14. Günlük hayatta bilinçsizce ve sık kullanılan bazı reçetesiz ilaçlar (soğuk algınlığı, ağrı kesici, vd.) doping testinin pozitif çıkmasına sebebiyet verebilir mi?
15. TAKİ (Tedavi Amaçlı Kullanım İstisnası) nedir?
16. Bütün Sporcular TAKİ başvurusu yapmak zorunda mıdır?
17. TAKİ (Tedavi Amaçlı Kullanım İstisnası) izni nasıl alınır?
18. TAKİ (Tedavi Amaçlı Kullanım İstisnası) başvurusu ne zaman yapılmalıdır?
19. TAKİ verilme şartları nelerdir?
20. Bir Sporcu TAKİ İzni Onaylanmadan Yasaklı Kullanabilir mi? Geriye Dönük (Retroaktif) TAKİ Ne Demektir?
21. ADAMS nedir?
22. Türk Futbolunda doping kontrolünü hangi kurum ve kuruluşlar yapar?
23. Doping kontrolleri ne zaman yapılmaktadır?
24. Doping kontrolü yapılacak müsabaka, sporcu nasıl belirlenir?
25. Doping kontrolü yapılacak sporcu nasıl belirlenir?
26. Kayıtlı Test Havuzu nedir?
27. Doping kontrolü olduğunu futbolcu ne zaman öğrenir?
28. Doping kontrolü için örnek toplama işlemini kimler gerçekleştirir?
29. Doping kontrolü için örnek toplayan görevli kişilerin (Doping Kontrol Görevlisi-DKG), görev ve sorumlulukları nelerdir?
30. Sporcunun doping kontrolü sırasındaki görev ve sorumlulukları nelerdir?
31. Sporcunun doping kontrolü sırasındaki hakları nelerdir?
32. Doping kontrolünde örnek toplama işlemi nasıl yapılır?
33. Sporcu Biyolojik Pasaportu (Athletes Biologic Passport-ABP) nedir?
34. Laboratuvar analiz ettiği numunenin hangi sporcuya ait olduğunu bilir mi?
35. Doping yapmadığım halde test sonucum pozitif çıkarsa ne olur? Test sonuçlarına nasıl itiraz edebilirim?
36. Yasaklı madde veya yöntem içerdiğini bilmeden bir ilaç, besin desteği vb. kullanan sporcu bu uygulamanın yasaklı olduğunu öğrendiğinde ne yapmalıdır ve hangi sonuçlarla karşılaşabilir?
37. Doping testi pozitif çıkan sporcular ne tür cezalarla karşılaşabilir?
38. Kural İhlali (Doping) Cezasını Kim Verir?
39. Disiplin Kurulu'nun Verdiği Cezaya İtiraz Edilebilir mi?
40. Sporcu destek personeli kimdir? Sorumlulukları nelerdir?
41. Kulüp doktoru ya da sağlık personeli bana bir ilacı önerirse ve bu ilaç yasaklı çıkarsa, sorumluluk kimde olur?
42. Takım arkadaşlarım doping yapıyorsa ne yapmalıyım, doping kullanımını bildirmezsem ne olur?
43. Doping cezası süresince, sporcu takımında kalabilir mi, antrenman yapabilir mi?
44. Dopingle mücadelede kişisel verilerin korunması ne anlama gelir?
45. Sporcuların sürekli olarak nerede olacaklarını bildirmesi (bulunabilirlik bildirimi) özel hayatın gizliliğini ihlal etmek midir?
46. Dopingle mücadeleye dair eğitim nasıl alınır?
47. Dopingle mücadeleyle ilgili güncel bilgilendirmelerin takibi nasıl yapılır?