Deloitte, bu yıl 21.'sini yayımladığı "Futbol Ekonomisinin Yıllık İncelemesi" çalışmasını geçen ay içerisinde açıkladı. Başta Premier Lig olmak üzere, Avrupa liglerine dair mâli verilerin bulunduğu raporda, Spor Toto Süper Lig'in de gelir açısından karşılaştırılması yapıldı. Spor Toto Süper Lig, "5 Büyük" ve Rusya Ligi'nin ardından 7. basamakta yer alıyor.

Yazan: Mustafa Taha /TamSaha

Deloitte'un çalışmasında Spor Toto Süper Lig'in gelirler açısından Rusya ve Hollanda ile birlikte Avrupa'nın beş büyük ligini (İngiltere, Almanya, İspanya, İtalya, Fransa) takip ettiği belirtildi. 2010-11 sezonunda 614 milyon euro gelir elde Rusya ligini, 515 milyon euro Süper Lig takip ederken, Hollanda ligi Eredivise de 421 milyon euro gelir yaratmış durumda.

Çalışmanın ortaya koyduğu sonuçlardan en önemlisi, Avrupa futbolunun gelirler açısından büyümeye devam ettiği. 2010-11'de bir önceki sezona göre yüzde 4 artışla, 16 milyar 900 milyon dolar gelir elde edildi. Avrupa'nın beş büyük liginin gelirleri bir önceki sezona göre yüzde 2 büyüyerek 8 milyar 600 milyon euroya ulaştı. Bu gelirlerin 4 milyar 100 milyon eurosu yayın haklarından gelirken, ticari gelirlerde de yüzde 5'lik bir artış yaşandı. Gelir kalemleri içerisinde maç günü gelirlerinde ise yüzde 2'lik düşüş meydana geldi. Bunun nedeni ise Euro Bölgesi ekonomilerinin yaşamakta olduğu zorluklar.

Deloitte'un yayınladığı rapor, futbol dünyasının mâli açıdan gelişimini ve nasıl bir endüstriye dönüştüğünü göstermesi noktasında oldukça önemli. Bundan tam 20 yıl önce Premier Lig'in ilk sezonu, 1991-92'de İngiltere'deki tüm liglerde yer alan 92 takımın toplam geliri 263 milyon, kulüp başına ortalama gelir ise 8 milyon sterlindi. 2011-12 sezonunda İngiltere'deki profesyonel liglerde yer alan kulüplerin toplam geliri 2 milyar 900 milyon sterline yükselirken, kulüp başına ortalama gelir de 114 milyon sterline ulaştı. Bu aynı zamanda, 20 yıl önceki ortalama gelirin 15 katı anlamına geliyor.

Premier Lig'de kulüplerin gelirlerinin artmasında en önemli neden, lige olan ilginin katlanarak büyümesi. 2011-12 sezonunda ligin seyirci ortalaması 35 bini bulurken, stadyumlardaki doluluk ortalaması da yüzde 90'ı aştı. Profesyonel liglerde tribünlere gelen seyirci sayısı toplamı art arda sekizinci sezonunda da 16 milyonu geçti. Televizyon izleyicisinin Premier Lig'e olan ilgisi de gelirlerin artmasındaki bir diğer sebep. Geçen Nisan ayında oynanan ve Premier Lig şampiyonunun belirlenmesinde büyük önemi olan Manchester derbisini, paralı yayın yapan BSkyB kanalından izleyen toplam kişi sayısı 4 milyonu aştı. BSkyB'nin toplam abone sayısı da 10 milyona ulaştı.

Bundesliga'da büyüme sürecek

Avrupa'nın özellikle son iki sezondur en fazla dikkat çeken ligi olan Bundesliga, 2010-11'de gelirlerini yüzde 5 oranında artırdı. 1 milyar 746 milyon euro gelir elde eden Bundesliga'nın en fazla kazandığı kalem ise ticari gelirler. Almanya ligi, 816 milyon euroluk ticari gelirin yanı sıra 42 bin maç başına ortalama seyirci sayısıyla bu kategoride Avrupa'nın birincisi. Yeni yayın anlaşması ile bu kategoride gelirlerin yüzde 50 oranında artacak olması, Bundesliga'yı Avrupa'nın en fazla gelir elde eden ligleri sıralamasında ikinci sırada yer almasını devam ettirecek gibi görünüyor.

Bundesliga gibi La Liga da 2010-11 sezonunda gelirlerini yüzde 5 oranında artırdı. 1 milyar 718 milyon euroluk gelirin artışında en önemli pay, Real Madrid ve Barcelona'nın yayın gelirlerindeki toplam 93 milyon euroluk (yüzde 11) büyüme. Diğer 18 La Liga kulübünün yayın geliri artışı ise yüzde 2 oranında gerçekleşti ve mâli olarak yansıması da 19 milyon euro oldu. Barcelona ve Real Madrid'in La Liga'daki egemenliğinin en önemli göstergesi, ligin toplam gelirlerinin yüzde 54'nün bu kulüpler tarafından sağlanması.

2010-11 sezonunda gelirlerini artıran liglerden biri de Serie A. Sadece yüzde 1'lik bir gelir artışı kaydeden İtalya liginin toplam geliri 1 milyar 533 milyon euroyu buldu. Yayın gelirlerinin kolektif satışı hem gelirlerin artışını hem de kulüpler arasında gelir dengesini bir nebze de olsun sağladı.

Beş büyük lig içerisinde gelirlerinde azalış olan tek lig Fransa. 2010-11 sezonunda gelirleri yüzde 3 oranında (32 milyon euro) düşen Ligue 1'in toplam geliri 1 milyar 40 milyon euro oldu. 10 yıl önce Avrupa'nın en büyük dördüncü ligiyle arasındaki fark 32 milyon euro olan Ligue 1, bugün ise en yakın rakibi İtalya liginin gelirler açısından 500 milyon euro gerisinde bulunuyor.

Beş büyük ligin Fransa dışında hepsinde gelirler artarken, futbolculara ödenen ücretlerde de artış yaşanıyor. 2010-11'de futbolculara ödenen ücretlerin toplamı bir önceki sezona göre yüzde 2 (104 milyon euro) artarak 5 milyar 600 milyon euroya ulaştı. Bu rakam, gelirdeki artışa göre düşükken, ücret/gelir oranında da gelişme yaşandı. Premier Lig, futbolculara ödenen ücretlerin toplamı açısından açık ara ilk sıra yer alıyor. 2010-11 sezonunda futbolculara toplam 1 milyar 771 milyon euro ödeyen Premier Lig, en yakın rakibine de 600 milyon euro fark attı. Ücret/gelir oranına bakıldığında ise yüzde 75 ile Serie A ve Ligue 1 ilk sırada yer alıyor.

Beş büyük lig içerisinde sadece Premier Lig ve Bundesliga operasyonel kâr elde etti. Bundesliga 171 milyon euroluk kârla ilk sırada. Premier Lig ise 2010-11 sezonunda 75 milyon euro kâr etti. Beş büyük lig içerisinde gelirleri düşen tek lig olan Ligue 1, en fazla zarar eden büyük lig konumunda. Fransa liginin zararı 97 milyon euro.

Deloitte'un raporundan satırbaşları

● Premier Lig, Avrupa'nın beş büyük ligi içerisinde yerel para birimine göre en büyük artışı kaydetti. Sterlin baz alındığında bir önceki sezona göre elde edilen gelirin artışı yüzde 12 oldu.

● Premier Lig'in bir alt ligi olan Championship, elde ettiği 468 milyon euroluk geliriyle ikinci ligler arasında ilk sırada yer alıyor.

● Beş büyük dışındaki liglerden Rusya daha çok ticari gelirleri üzerinden toplam gelirini arttırırken, Süper Lig'de ise gelirlerin büyük bir bölümü yayın gelirinden oluşuyor. Süper Lig'in toplam gelirinin yüzde 44'ü yayın gelirlerinden kaynaklanıyor.

● Premier Lig kulüplerinin operasyonel kârları 68 milyon sterlin ile 1999-2000 sezonundan bu yana en düşük seviyede.

● Premier Lig kulüplerinin yayın gelirleri yüzde 13, ticari gelirleri ise yüzde 18 oranında arttı. Maç günü gelirleri yüzde 4 (20 milyon sterlin) artarak 551 milyon sterline ulaştı.

● Manchester şehrinin iki takımından City zarar, United ise kâr rekoru kırdı. 82 milyon sterlin zarar eden City'ye karşılık United tarihinde ilk kez 100 milyon sterlin kâr barajını aştı.

● Premier Lig'in vergi öncesi kaybı 380 milyon sterlin olurken, sadece sekiz kulüp vergi öncesi kâr elde etti. Bir sezon öncesine göre iyileşme söz konusu. 2009-10 sezonunda vergi öncesi kâr açıklayan kulüp sayısı dörttü.

● Ticari gelirlerdeki 83 milyon sterlinlik artışın en önemli kaynakları Manchester United ve Liverpool kulüpleri.

● 2010-11 sezonunda İngiltere'deki 92 profesyonel kulübün ödediği toplam vergi 1 milyar 200 milyon sterlin. Bu, bir önceki sezona göre yüzde 20'lik bir artışı ifade ediyor.

● Premier Lig'deki toplam ücretler yüzde 14 (201 milyon sterlin) arttı. Bu artış, toplam gelirlerdeki artışın yüzde 80'ine denk geliyor.

● Premier Lig'deki bütün kulüplerin futbolculara ödediği ücretlerde artış meydana geldi. Ücretlerdeki artışı sürükleyen, 2010-11 sezonunu ilk altı sırada bitiren kulüpler ile Aston Villa.

● Chelsea arka arkaya sekizinci sezonda da en fazla ücret ödeyen Premier Lig kulübü oldu. Londra ekibi futbolcularına toplam 191 milyon sterlin ödedi. Chelsea'yi Manchester şehrinin iki kulübü takip ediyor. City 174 milyon, United ise 153 milyon sterlini futbolcularına ödedi.

● Chelsea aynı zamanda puan başına futbolcusuna en fazla ücret ödeyen kulüp unvanının da sahibi. Puan başına 2 milyon 700 bin sterlin ödeyen Chelsea'yi, 1 milyon 900 bin sterlin ödeyen Manchester United takip ediyor. 2010-11 sezonunda Premier Lig'de puan başına futbolcularına en az ücret veren kulüp ise Blackpool. Turuncu-beyazlı kulübün puan başına futbolcu ücreti 800 bin sterlin.

● 2010-11 sezonunda Şampiyonlar Ligi'nde mücadele eden dört İngiliz kulübü, Premier Lig'in 548 milyon sterlinlik maç günü gelirlerinin yüzde 60'ını karşıladı. Bunda en büyük neden, yüksek bilet fiyatlarına gösterilen yüksek talep.

● 2011-12 sezonunda İngiltere'de profesyonel futbol liglerinde maçları tribünlerde seyreden insan sayısı 16 milyon 300 bin. Ortalama doluluk oranı ise yüzde 50 oldu.

● Premier Lig'de 2011-12 sezonunda ortalama doluluk oranı yüzde 93 olarak gerçekleşti. Böylece arka arkaya 15. sezonda stadyumlarda yüzde 90 ve üstü doluluk oranı yakalandı.

● Premier Lig'de maç başına ortalama maç günü geliri 33 sterlin.

● 2011-12 sezonunda maç başına ortalama seyirci sayısı yüzde 2 oranında gerileyerek 34 bin 628 oldu. Bunda, bir önceki sezon ligden düşen ve bu sezon lige çıkan takımların stadyum kapasitelerinin de payı bulunuyor.

● Ada'daki 92 kulübün 2010-11 sezonunda transfere harcadıkları meblağ 830 milyon sterlin. Bu rakam, bir önceki sezon ise 627 milyon sterlindi.

● İngiltere'deki profesyonel kulüplerin transferler için menajerlere ödedikleri meblağ 89 milyon sterlin. Bu, 92 kulübün toplam transfer harcamalarının yüzde 11'ini oluşturuyor.